ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Σχεδιάγραμμα εργασίας ...... ........................................................  4

Η ιστορία της Γέννησης ..........................................................       8

ΕΘΙΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Το Χριστόψωμο ………………………………….. …………     11

Οι καλικάτζαροι ………………………………………… …..     12

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο ………………………………..     13

Η χριστουγεννιάτικη κάρτα ....................................................   14

Το χριστόξυλο ……………………………………………….      15

Τα καρύδια ………………………………………………….       15

Η χριστουγεννιάτικη κάλτσα ……………………………….       16

Το τάισμα της βρύσης ………………………………………       17

Οι μωμόγεροι .......................................................................... 18

Τσιτσί ..............................................................................         18

Τα καρκατζόλια ......................................................................  18

Τα τσιλικρωτά ......................................................................... 19

Ο Κάβος .................................................................................. 20

Έθιμα απ’ όλο τον κόσμο .......................................................  21

ΕΘΙΜΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Η βασιλόπιτα ……………………………………………….       24

Το έθιμο του ροδιού ………………………………………..       25

Ο Άγιος Βασίλης ……………………………………………      26

Οι κολόνιες – Κεφαλλονίτικο έθιμο ……………………….       27

ΕΘΙΜΑ ΦΩΤΩΝ

Έθιμα Φώτων στη Σωσάνδρα ................................................. 28

Τα Ραγκουτσάρια .................................................................... 30

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

Τα κάλαντα ………………………………………………….       31

Κάλαντα Χριστουγέννων ……………………………………      32

Κάλαντα Θράκης ……………………………………………       33

Κάλαντα Μοραΐτικα ………………………………………..       34

Κερκυραϊκά κάλαντα ……………………………………….       34

Κάλαντα Ποντιακά .................................................................   35

Κάλαντα Προσότσανης Δράμας .............................................   36

Κάλαντα Καστοριανά .............................................................   36

Κάλαντα Κυκλάδων ................................................................  37

Κάλαντα Κρήτης ....................................................................   37

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς .............. ...........................................   38

Κερκυραϊκά Πρωτοχρονιάς ....................................................   39

Ζακυνθινά Πρωτοχρονιάς ......................................................    39

Κεφαλλονίτικα Πρωτοχρονιάς ...............................................    39

Κάλαντα Μακεδονίας ...........................................................     40

Κάλαντα Θεοφανίων .............................................................     41

ΣΥΝΤΑΓΕΣ

Βασιλόπιτα …………………………………………………       42

Γαλοπούλα γεμιστή …………………………………………       43

Κουραμπιέδες με αμύγδαλα ………………………………..       44

Τσουρέκια ………………………………………………….       45

Καρυδόπιτα …………………………………………………       46

Μελομακάρονα ……………………………………………..       47

Δίπλες ………………………………………………………       48

Μπακλαβάς Ανατολίτικος …………………………………       49

Μπισκοτάκια βουτύρου …………………………………….       50

Κανταΐφι ……………………………………………………       51

Αμυγδαλωτά νηστίσιμα ..........................................................    51

Τάρτες από τη Φιλανδία ........................................................    52

Πουτίγκα α λα ελληνικά .........................................................    53

Χριστουγεννιάτικη μακαρονάδα ............................................    55

Πίτα Καισαρείας .....................................................................   56

Χοιρινό κυδωνάτο ...................................................................  57

Κεσκέκ ...................................................................................    57

Σαρμάδες με μαύρα λάχανα ...................................................    58

Βασιλόπιτα Σμύρνης ..............................................................    59

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΜΕ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ .........       60

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 ü     Επιλογή θέματος

 ü     Καθορισμός στόχων

 ü     Σχεδιασμός της εργασίας – Δημιουργία ομάδων

 ü     Υλοποίηση εργασίας - Δραστηριότητες

 ü     Παρουσίαση της εργασίας

 ü     Αξιολόγηση

Α. ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ

 Η επιλογή του θέματος έγινε στις αρχές Δεκεμβρίου.  Αφορμή στάθηκε   η διαθεματική εργασία που υπήρχε στο βιβλίο της γλώσσας στην ενότητα 8 με θέμα τα Χριστούγεννα. Έτσι αποφασίστηκε να ασχοληθούμε περισσότερο με το θέμα αυτό και να γίνει ένα σχέδιο εργασίας πάνω στα ήθη και τα έθιμα του Δωδεκαήμερου.

Β. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΩΝ

 Ø                 Η συστηματική επαφή των μαθητών με την ελληνική λαϊκή παράδοση

 Ø                 Η καταγραφή εθίμων που έχουν σβήσει ή διατηρούνται ακόμη

 Ø                 Η κατανόηση των όρων ήθη και έθιμα

Ø                 Η παραγωγή γραπτού λόγου

 Ø                 Να αποκτήσουν εμπειρία στη συλλογή και καταγραφή στοιχείων από διάφορες πηγές

 Ø                 Να αναπτύξουν πρωτοβουλίες μέσα από τις διάφορες δραστηριότητες

 Ø                 Να αναπτύξουν ομαδοσυνεργατικό πνεύμα βιώνοντας τις αξίες της συνεργασίας

 Ø                 Να κατανοήσουν το βαθύτερο νόημα των Χριστουγέννων

Γ. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΑΔΩΝ

 Συγκροτήθηκαν τρεις ομάδες. Η 1^η ομάδα ασχολήθηκε με τα ήθη και έθιμα του Δωδεκαήμερου,

η 2^η με τα κάλαντα από όλες τις περιοχές της Ελλάδας και η 3^η με παραδοσιακές συνταγές

Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς.

Δ. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

 Οι μαθητές έψαξαν, βρήκαν και κατέγραψαν υλικό σχετικό με την εργασία. Η συλλογή έγινε στο σπίτι και στο σχολείο. Στο σπίτι έψαξαν στα βιβλία που είχαν, στο διαδίκτυο, ρώτησαν τους γονείς τους. Στις παραδοσιακές συνταγές συνεργάστηκαν κυρίως με τις γιαγιάδες τους και ήταν πολύτιμη η συνεισφορά τους.

Έγινε παραγωγή γραπτού λόγου.

Ε. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 Το υλικό που έφεραν οι μαθητές ήταν πάρα πολύ πλούσιο. Ταξινομήθηκε, γράφτηκε σε υπολογιστή και το αποτέλεσμα είναι αυτό το έντυπο που κρατάτε στα χέρια σας. Δόθηκε στους μαθητές πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων.

Οι μαθητές διάβασαν κείμενα με ήθη και έθιμα του Δωδεκαήμερου. Τραγούδησαν με τη χορωδία παραδοσιακά κάλαντα.

ΣΤ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 Ενεργητική και πρόθυμη ήταν η συμμετοχή όλων των παιδιών στις δραστηριότητες που έγιναν στο σχολείο. 

 Η εργασία αυτή έγινε από τους μαθητές της ΣΤ² τάξης τον Δεκέμβριο του 2008.

 Οι μαθητές της ΣΤ² τάξης :

 ·        Αβραμίδου Μαρία

 ·        Αμπεριάδης Ηλίας

 ·        Δεμερτζίδου Χριστίνα

 ·        Δημήτρη Λιρίκα

 ·        Κάμτσης Αντώνης

 ·        Κουρτίδου Αθανασία

 ·        Μαυρενά Δέσποινα

 ·        Μπαμπαλή Ευφροσύνη

 ·        Νιζαμίδου Ουρανία

 ·        Παντελίδης Γρηγόρης

 ·        Παπανικολάου Έλενα

 ·        Πετροσιάν Νίκος

 ·        Σαλονικίδου Ελένη

 ·        Σδράκα Κωνσταντίνα

 ·        Στεργιοπούλου Κωνσταντία

 ·        Τασιούλη Κατερίνα

 Ο δάσκαλος της τάξης :  Σαλονικίδης  Δημήτρης

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ

Τον καιρό που στον κόσμο κυριαρχούσαν οι Ρωμαίοι, ο αυτοκράτορας Αύγουστος έβγαλε διαταγή να γραφτούν όλοι οι υπήκοοί του σε καταλόγους. Ήθελε να δει πόσο πληθυσμό είχε το απέραντο κράτος του.

Ένα μεγάλο πηγαινέλα αναστάτωσε όλη την Παλαιστίνη, γιατί η απογραφή έπρεπε να γίνει στον τόπο καταγωγής του καθενός. Η Μαρία και ο Ιωσήφ κατάγονταν από τη γενιά του Δαβίδ. Έπρεπε λοιπόν να πάνε στη Βηθλεέμ.

Φτάνοντας εκεί, χτύπησαν όλες τις πόρτες. Μα ούτε σε σπίτι, ούτε σε πανδοχείο βρήκαν δωμάτιο. Επειδή η Παναγία ήταν ετοιμόγεννη, ένας πανδοχέας τη λυπήθηκε και τους επέτρεψε να μείνουν στο στάβλο με τα ζώα.

Εκεί, στο στάβλο γεννήθηκε ο Χριστός. Η μητέρα του τον σπαργάνωσε και τον κοίμισε πάνω στα άχυρα, μέσα στο παχνί. Ολόγυρα τα ζώα τού κρατούσαν συντροφιά και τον ζέσταιναν με την ανάσα τους.

Ήταν χειμωνιάτικη και κρύα νύχτα. Έξω στον κάμπο, βοσκοί φύλαγαν τα πρόβατά τους και δεν έπεφταν να κοιμηθούν, μην έρθει ο λύκος και τους τα φάει. Έξαφνα, φως μεγάλο έλαμψε κι ένας άγγελος παρουσιάστηκε μπροστά τους. Οι ποιμένες τρόμαξαν πολύ. Μα ο άγγελος τους είπε: «Μη φοβάστε, γιατί σας φέρνω μια καλή είδηση που σ’ όλο τον κόσμο θα δώσει χαρά. Σήμερα στην πόλη του Δαβίδ γεννήθηκε ο Σωτήρας, που είναι ο Χριστός ο Κύριος. Και το σημείο που θα σας οδηγήσει θα είναι τούτο: θα βρείτε βρέφος φασκιωμένο και ξαπλωμένο σε παχνί».

Κι εκεί που μιλούσε ακόμα ο άγγελος, έξαφνα άνοιξαν τα ουράνια και στρατός αγγέλων ενώθηκε μαζί του και δοξολογούσε κι έλεγε: «Δόξα εν υψίστοις Θεώ κι επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία», που σημαίνει: «Δόξα στο Θεό, που βρίσκεται στα επουράνια. Με τη γέννησή του ήλθε στη γη η σωτηρία και στους ανθρώπους φανερώθηκε όλη η καλή διάθεση και η αγάπη που έχει ο Θεός γι’ αυτούς».

Χάθηκαν οι άγγελοι και σηκώθηκαν τότε οι βοσκοί και πήγαν στη Βηθλεέμ, βρήκαν το στάβλο, όπως τους είχε πει ο άγγελος, και, μπαίνοντας, είδαν το βρέφος που κοιμόταν στο παχνί και τη μητέρα του που καθόταν πλάι του. Με συγκίνηση γονάτισαν μπρος στο παχνί και προσκύνησαν.

Τον καιρό που γεννήθηκε ο Χριστός ζούσαν στην Ανατολή τρεις άνθρωποι πολύ σοφοί^. Γι’ αυτό τους έλεγαν Μάγους. Αυτοί, που από χρόνια μελετούσαν τα ουράνια σώματα, ξαφνικά παρατήρησαν ένα πρωτόφαντο αστέρι. Έβγαλαν λοιπόν το συμπέρασμα ότι γεννήθηκε ο Σωτήρας του κόσμου. Το αστέρι αυτό τους οδήγησε στην Ιερουσαλήμ.

Οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ, που περίμεναν τον ελευθερωτή βασιλιά, αναστατώθηκαν, όταν είδαν τους Μάγους. Μα πιο πολύ απ’ όλους αναστατώθηκε ο Βασιλιάς Ηρώδης, γιατί φοβόταν μήπως κάποιος του πάρει το θρόνο.

Φώναξε λοιπόν τους συμβούλους του και ζήτησε να μάθει πού λένε οι Γραφές ότι θα γεννηθεί αυτός ο βασιλιάς. Εκείνοι του διάβασαν το ιερό βιβλίο με τις προφητείες που έλεγε ότι θα γεννηθεί στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας.

Αμέσως ο Ηρώδης κάλεσε τους Μάγους στο παλάτι και τους ρώτησε πότε ακριβώς είδαν το αστέρι. Έπειτα τους έστειλε στη Βηθλεέμ, λέγοντάς τους: «Πηγαίνετε με το καλό. Ψάξτε να βρείτε το παιδί κι ελάτε να με ειδοποιήσετε, για να πάω κι εγώ να το προσκυνήσω».

Οι Μάγοι έφυγαν, ακολουθώντας το αστέρι, που τους οδήγησε ως το μέρος όπου βρισκόταν το παιδί. Μπήκαν μέσα, γονάτισαν και το προσκύνησαν. Ύστερα του προσέφεραν τα δώρα τους: χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα (αρώματα).

Μετά την προσκύνηση, άγγελος Κυρίου τους πρόσταξε να μην πάνε πίσω στον Ηρώδη, αλλά να φύγουν από άλλο δρόμο, γιατί ο Ηρώδης είχε κακό σκοπό για το παιδί.

Οι τρεις Μάγοι έφυγαν από άλλο δρόμο για την πατρίδα τους, γιατί δεν ήθελαν να τους δει και να τους ρωτήσει ο βασιλιάς Ηρώδης, που γύρευε το κακό του παιδιού.

Μόλις όμως έφυγαν οι Μάγοι, ο άγγελος παρουσιάστηκε στον Ιωσήφ και του είπε:   Σήκω, πάρε το παιδί και τη μητέρα του και φύγετε για την Αίγυπτο^. Θα μείνετε εκεί ώσπου να σου πω, γιατί ο Ηρώδης θα ψάξει να βρει το παιδί για να το σκοτώσει.

Υπακούοντας στο θέλημα του Θεού, ο Ιωσήφ πήρε τη μητέρα και το παιδί και φύγανε νύχτα για την Αίγυπτο. Έτσι βγήκε αληθινός ο λόγος που είχε πει ο προφήτης Ωσηέ, πολλά χρόνια προτού γεννηθεί ο Χριστός: «Από την Αίγυπτο κάλεσα τον Υιό μου».

Αργότερα, όταν ο Ηρώδης είχε πια πεθάνει, παρουσιάστηκε ξανά ο άγγελος στον Ιωσήφ και του παράγγειλε να πάρει τον Ιησού και τη Μαρία και να γυρίσουν πίσω στην Παλαιστίνη. Γύρισαν πραγματικά και πήγαν να μείνουν στη μικρή πόλη που την έλεγαν Ναζαρέτ, πατρίδα της Παναγίας. Εκεί μεγάλωσε ο Ιησούς. Γι’ αυτό αργότερα τον είπαν Ναζωραίο.

ΕΘΙΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ

Το χριστουγεννιάτικο ψωμί το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία.
Χρησιμοποιούν ακριβά υλικά , ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι , ροδόνερο , μέλι , σουσάμι , κανέλα και γαρίφαλα, λέγοντας: "Ο Χριστός γεννιέται , το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει." Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες απ’ τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια , φύλλα, καρπούς, πουλάκια.

     Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, δίνοντας πολλές ευχές. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Γύρω - γύρω διάφορα, διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών. Το ζύμωμα του χριστόψωμου θεωρείται έργο θείο και είναι έθιμο καθαρά Χριστιανικό.

    Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ' όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικοί, εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας, όπως ο Χριστός έδωσε τον άρτο της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του. Γύρω από το χριστόψωμο υπάρχουν και άλλες παραδόσεις. Αναφέρονται στην ενότητα της Εκκλησίας και των λαών, με συμβολικό πρότυπο την ένωση των κόκκων του σίτου σ’ ένα ψωμί. Οι λαοί κάποτε θα ενωθούν μ' ένα ποιμένα, το Χριστό. Τα χριστόψωμα, αποτελούν το βασικό ψωμί των Χριστουγέννων και το ευλογημένο, αφού αυτό θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.

     Το έθιμο αυτό διατηρείται σήμερα σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας κυρίως στην Κρήτη.

 ΟΙ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΙ

    Λέγανε οι γιαγιάδες τα παλιά χρόνια στα εγγονάκια τους για να κάθονταν ήσυχα ότι κάθε νύχτα του Δωδεκαήμερου στους δρόμους του χωριού και στα χαλάσματα κυκλοφορούσαν οι Καλικάντζαροι.

    Μα τι ήταν αυτοί οι καλικάντζαροι;  Όπως λοιπόν έλεγαν οι παλιές γιαγιάδες  ήταν αερικά , ξωτικά. Τους φαντάζονταν σαν κάτι μαυριδερά , ψηλά και κοκαλιάρικα κακάσχημα όντα που συνέχεια , όλη την ώρα, χοροπηδούσαν  φωνάζοντας και τραγουδώντας.

    Όλο το χρόνο βρίσκονταν κάτω από τη γη, στον κάτω κόσμο και ζήλευαν τον απάνω κόσμο. Γι’ αυτό λοιπόν ,άλλοι με πριόνια , άλλοι με τσεκούρια έβαζαν όλη τη δύναμή τους να κόψουν το δέντρο, που πάνω σε αυτό στηριζόταν η γη και να την κάνουνε να βουλιάξει. Όταν έφτανε το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων , από φόβο μη βουλιάξει η γη και τους πλακώσει , έφευγαν κι ανέβαιναν στον απάνω κόσμο , στη γη , για να τυραννήσουν τους ανθρώπους που θα έβρισκαν μπροστά τους. Όταν όμως ξανακατέβαιναν κάτω έβρισκαν το δέντρο της γης να έχει θρέψει και έτσι ξανάρχιζαν το πριόνισμα από την αρχή. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι εμφανίζονται πριν τη γέννηση του Χριστού (περίοδος που επικρατεί το κακό στον κόσμο) και  η εξαφάνισή τους γίνεται τα Θεοφάνια (που συμβολίζουν την εξάλειψη του κακού με τη βάπτιση του Χριστού) και είναι καθαρά συμβολική. Συμβολίζει τη πάλη του κακού με το καλό και τη νίκη του καλού.

    Έτσι λοιπόν οι καλικάντζαροι το Δωδεκαήμερο γύριζαν στους δρόμους , ανέβαιναν στα κεραμίδια και καμιά φορά , όπως λέγανε, έμπαιναν από την καμινάδα του τζακιού σε σπίτια που δεν τα είχαν θυμιατίσει οι νοικοκυραίοι τους. Ανακάτευαν τα γλυκά και βρώμιζαν τα φαγητά. Τα Θεοφάνια όμως, μετά τον αγιασμό των νερών, οι καλικάτζαροι φεύγουν φωνάζοντας : φύγετε να φύγουμε γιατί έφτασε ο παπάς, με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του, και η παπαδιά με το θερμό και με τον αγιασμό. Έτσι απαλλάσσονται οι άνθρωποι και τα σπίτια από τις σκανταλιές των καλικατζάρων που όλο το δωδεκαήμερο, από τις 25 Δεκεμβρίου έως τις 6 Ιανουαρίου, δεν τους άφηναν σε ησυχία.

    Δεν πιστεύω όμως να φοβηθήκατε , γιατί όλα αυτά είναι ωραία παραμυθάκια του παλιού καιρού!

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ

    Σύμφωνα με μερικούς ερευνητές, οι χριστουγεννιάτικες γενικά δοξασίες και παραδόσεις, αποτελούν ένα μίγμα από κατάλοιπα της λατρείας του Σατούρνο (μιας θεότητας που ταυτίζεται με τον Κρόνο) κι άλλων δοξασιών που αναμίχθηκαν με τις χριστιανικές, για να ξεχαστεί στο πέρασμα των αιώνων η αρχική τους προέλευση. Το δέντρο, σαν χριστουγεννιάτικο σύμβολο, χρησιμοποιήθηκε μετά τον 8ο αιώνα. Εκείνος που καθιέρωσε το έλατο σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Βονιφάτιος, που για να σβήσει την ιερότητα που απέδιδαν οι ειδωλολάτρες στο δρυ, έβαλε στη θέση του το έλατο, σαν σύμβολο χριστιανικό και ειδικότερα σαν σύμβολο των Χριστουγέννων.

    Φυσικά, στο πέρασμα των αιώνων, το νόημα του χριστουγεννιάτικου δέντρου πήρε αναρίθμητες μορφές. Κι αρχικά, για να συμβολίσει την ευτυχία που κρύβει για τον άνθρωπο η γέννηση του Χριστού, άρχισε να γεμίζει το δέντρο-σύμβολο με διάφορα χρήσιμα είδη- κυρίως φαγώσιμα κι αργότερα ρούχα κι άλλα είδη καθημερινής χρήσης, συμβολίζοντας έτσι πρακτικά την προσφορά των Θείων Δώρων, για να εξελιχτεί προοδευτικά σ' ένα απαραίτητο διακοσμητικό είδος της μέρας αυτής, που αργότερα πήρε και τη θέση της "Δωροθήκης"- του χώρου δηλαδή που σ' αυτόν τοποθετούσαν οι συγγενείς και φίλοι τα δώρα τους ο ένας για τον άλλο. Ο Τσαρλς Ντίκενς για την Αγγλία , ο συγγραφέας εκείνης της εποχής, φρόντισε να ξαναπάρουν τα Χριστούγεννα την παλιά χαρούμενη γιορταστική μορφή τους, όσο κανένας άλλος. Κι αν σήμερα σ' ολόκληρο τον κόσμο το χριστουγεννιάτικο δέντρο θυμίζει αυτή τη μέρα, αυτό σίγουρα οφείλεται στον Ντίκενς, που σε διάφορα έργα του και πιο πολύ ακόμα στις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του, το προβάλλει σαν βασικό χριστουγεννιάτικο σύμβολο.

     Στην πατρίδα μας, το χριστουγεννιάτικο δέντρο το έφεραν για πρώτη φορά στην Αθήνα οι Βαυαροί, και από τότε συνηθίζεται να προτιμάται στις ορεινές περιοχές αντί του νησιώτικου καθιερωμένου καραβιού.

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ 

Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica Online, αν και οι ξυλοχαράκτες κατασκεύαζαν αντικείμενα με θρησκευτικά θέματα κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η πρώτη Χριστουγεννιάτικη κάρτα, με τη σημερινή της έννοια, πιστεύεται ότι σχεδιάστηκε από τον Callcott Horsley στην Αγγλία, το 1843.Λέγεται ότι την δημιούργησε για τον φίλο του Sir Henry Cole. Μία έκδοση 1.000 καρτών βγήκε προς πώληση στο Λονδίνο. Λιθογραφήθηκε σε χοντρό χαρτόνι, 5 1/8 επί 3 1/4 inches, σε σκούρα σέπια και ζωγραφίστηκε με το χέρι. Το κέντρο της κάρτας έδειχνε ένα οικογενειακό πάρτι σε εξέλιξη, κάτω από το οποίο υπήρχαν οι λέξεις «Χαρούμενα Χριστούγεννα και Ευτυχισμένο το Νέο Έτος». Στη μία πλευρά υπάρχει μία σκηνή που ταΐζουν κάποιον πεινασμένο και στην άλλη μία σκηνή που ντύνουν τους φτωχούς.

Στις ΗΠΑ, ο κύριος Pease, ιδιοκτήτης ενός καταστήματος στο Albany της Ν. Υόρκης, κατασκεύασε στα μέσα του 19ου αιώνα μία κάρτα με «Χριστουγεννιάτικες ευχές από το μεγάλο κατάστημα του Pease, το ναό της μόδας».

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΞΥΛΟ

    Στα χωριά της βόρειας Ελλάδας , από τις παραμονές των εορτών ο νοικοκύρης ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο, το πιο γερό , το πιο χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Αυτό ονομάζεται Χριστόξυλο και είναι το ξύλο που θα καίει για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών (από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα) στο τζάκι του σπιτιού.

    Πριν ο νοικοκύρης φέρει το Χριστόξυλο, κάθε νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει το σπίτι και με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι , ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζουν ακόμη και την καπνοδόχο , για να μη βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως λένε στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια.

     Έτσι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων , όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι , ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούρια φωτιά και μπαίνει στην πυροστιά το Χριστόξυλο.

     Ο λαός λέει ότι καθώς καίγεται το Χριστόξυλο , ζεσταίνεται ο Χριστός , εκεί στην κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ .

                Σε κάθε σπιτικό , οι νοικοκυραίοι προσπαθούν το Χριστόξυλο να καίει μέχρι τα Φώτα.

ΤΑ ΚΑΡΥΔΙΑ

          Τα «καρύδια» είναι ένα ομαδικό παραδοσιακό παιχνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο. Την ημέρα των Χριστουγέννων, τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια παίζουν τα «καρύδια».

          Το παιχνίδι είναι ομαδικό και παίζεται ως εξής :

          Κάποιο παιδί χαράζει με ένα ξυλάκι στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ’ αυτή την ευθεία γραμμή κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρων από τη γραμμή των καρυδιών, σκυφτός, με το μεγαλύτερο και πιο στρογγυλό καρύδι του, σημαδεύει κάποιο από τη σειρά των καρυδιών. Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης.

          Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να κερδισθούν όλα τα καρύδια.

Η ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΚΑΛΤΣΑ

Υπήρχε κάποτε ένας ευγενικός και καλόκαρδος κύριος όπου η γυναίκα του είχε πεθάνει από βαριά αρρώστια και τον είχε αφήσει απογοητευμένο με τρεις κόρες να μεγαλώσει. Μετά που έχασε όλα του τα χρήματα σε ανώφελες και κακές επενδύσεις, η οικογένειά του χρειάστηκε να μετακομίσει σε μια χωριάτικη καλύβα, ενώ οι τρεις του κόρες έκαναν μόνες τους το μαγείρεμα, το ράψιμο και το καθάρισμα του σπιτιού.

    Όταν ήρθε ο καιρός να παντρευτούν οι κόρες, ο πατέρας έπεσε σε μεγαλύτερη κατάθλιψη εφόσον οι κόρες του δεν θα έβρισκαν να παντρευτούν χωρίς προίκα και χρήματα για να δώσουν στη νέα οικογένεια του συζύγου τους. Μία νύχτα, μετά που οι κόρες είχαν πλύνει και απλώσει τα ρούχα τους και τις κάλτσες τους στο τζάκι για να στεγνώσουν, έπεσαν για ύπνο. Ο Άγιος Βασίλης γνώριζε την απόγνωση και την ατυχία του πατέρα και σταμάτησε στο σπίτι του. Κοίταξε μέσα από το παράθυρο και είδε ότι η οικογένεια είχε πέσει για ύπνο. Επίσης παρατήρησε και τις κάλτσες των κοριτσιών που κρέμονταν στο τζάκι. Και τότε του ήρθε η έμπνευση και αφού πήρε από το πουγκί του τρία μικρότερα πουγκιά με χρυσό, πήγε και τα πέταξε με προσοχή από την καμινάδα έτσι ώστε να πέσουν μέσα στις κάλτσες.

    Το επόμενο πρωί που ξύπνησαν οι κόρες, βρήκαν για μεγάλη τους έκπληξη τις κάλτσες τους να περιέχουν χρυσάφι. Έτσι ο ευγενής πατέρας τους θα κατάφερνε να δει τις κόρες του να ζουν ευτυχισμένες και μια καλή ζωή με αυτό το χρυσό, και έζησε πολλά πολλά χαρούμενα χρόνια και ο ίδιος.     Τα παιδιά όλου του κόσμου συνέχισαν την παράδοση να κρεμούν κάλτσες τα Χριστούγεννα στο τζάκι τους με την ελπίδα να τους τις γεμίσει ο Άγιος Βασίλης. Αυτό το έθιμο κρατά σε πολλές χώρες με μερικές παραλλαγές.

    Στη Γαλλία τα παιδιά τις βάζουν δίπλα στο τζάκι, ενώ στην Ολλανδία τις γεμίζουν με άχυρο και καρότα για τα ελαφάκια του Άγιου Βασίλη. Στην Ουγγαρία τα παιδιά γυαλίζουν τα παπούτσια τους πριν τα βάλουν δίπλα στο τζάκι ή το παράθυρο. Στην Ιταλία τα παιδιά αφήνουν τα παπούτσια τους έξω κατά τα Θεοφάνια, για να τα βρει η καλή μάγισσα. Και τέλος, στο Πόρτο Ρίκο τα παιδιά βάζουν κάτω από τα κρεβάτια τους πρασινάδα και λουλούδια για τις καμήλες των τριών Μάγων.

ΤΟ ΤΑΪΣΜΑ ΤΗΣ ΒΡΥΣΗΣ

    Στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδας τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο "τάισμα" της βρύσης. Οι κοπέλες του χωριού πηγαίνουν τα μεσάνυχτα ή προς τα χαράματα στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να σταθεί και η ζωή τους παίρνοντας έτσι το "αμίλητο" νερό. 

   Για την καλή σοδειά έφερναν στη βρύση βούτυρο, τυρί, ή ψημένο σιτάρι ή κλαδί ελιάς, ή όσπρια και φρόντιζαν να πάνε από τις πρώτες, γιατί, όπως έλεγαν, όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.

    Οι γυναίκες, επιστρέφοντας στο σπίτι, έφερναν το καινούργιο νερό, αφού είχαν αδειάσει τις βαρέλες από το παλιό. Συνήθως αυτή η διαδικασία της μετάβασης και της επιστροφής στη βρύση, γινόταν σιωπηλά- για αυτό ονομάστηκε αμίλητο νερό. Οι γυναίκες φρόντιζαν να μη μιλήσει η μια στην άλλη, αν και πολλές φορές αυτή η υποχρεωτική βουβαμάρα ήταν αφορμή να μην μπορούν να κρατήσουν τα γέλια τους.  

     Με το αμίλητο αυτό νερό ραντίζουν τα σπίτια!

ΟΙ ΜΩΜΟΓΕΡΟΙ, ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Η λαϊκή φαντασία οργιάζει στην κυριολεξία σχετικά με τους Καλικάντζαρους, που βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν τον κόσμο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα, τότε δηλαδή που τα νερά είναι «αβάφτιστα». Η όψη τους τρομακτική, οι σκανδαλιές τους απερίγραπτες και ο μεγάλος φόβος τους η φωτιά.

Στις περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης και Θεσσαλίας εμφανίζεται το έθιμο των μεταμφιέσεων, που φαίνεται πως έχει σχέση με τους καλικάντζαρους. Οι μεταμφιεσμένοι, που λέγονται Μωμόγεροι, Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια, φοράνε τομάρια ζώων (λύκων, τράγων κλπ) ή ντύνονται με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά. Γυρίζουν στο χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά, τραγουδούν και μαζεύουν δώρα. Άμα συναντηθούν δυο παρέες, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.

ΤΣΙΤΣΙ (ΤΥΧΕΡΟ ΕΒΡΟΥ)

Τα "τσιτσί" συνδέονται με τον ερχομό των καλικάντζαρων στον επάνω κόσμο και παρομοιάζονται με πολύ μεγάλες γάτες, οι οποίες εμφανίζονται το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων και προκαλούν ζημιές σε όσα σπίτια δεν προσφέρουν λεφτά, όταν χτυπούνε στους τοίχους τους. Ανήμερα τα Χριστούγεννα χτυπούνε οι καμπάνες σημαίνοντας το τέλος της κυριαρχίας αυτών των πλασμάτων, ενώ τα παιδιά του χωριού περιφέρονται με το τσατάλ, βέργα με διχάλα στο ένα άκρο της, και ένα ταψί στο οποίο συγκεντρώνουν τα κεράσματα και τραγουδούν "Τσιτσί κολουντρί χάπε ντέρε σε ιγκούδιν" (δηλαδή: Τσιτσί κολουντρί ανοίξτε την πόρτα, γιατί ξημέρωσε). Στο παρελθόν, εκείνοι που δεν άνοιγαν την πόρτα τους τιμωρούνταν παραδειγματικά με τη μεταφορά κάποιου αντικειμένου από την αυλή τους στο δρόμο ή στην πλατεία του χωριού. Σήμερα η σκανταλιά έχει μεγαλύτερη σημασία από αυτό καθαυτό το κέρασμα.

ΤΑ ΚΑΡΚΑΤΖΟΛΙΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΩ ΜΑΝΗΣ

«Τις λιγοστές ώρες που μέναμε το βράδυ στο μαγερειό, κοντά στην αναμμένη φωτογονία, πνιγμένοι στον καπνό, ακούγαμε τις κυράδες μας, να μας λένε για τα καρκατζόλια (καλλικαντζάρους), που ήταν λέει κάτι μαγαρισμένα δαιμονικά. Όλο το χρόνο ζούσαν κάτω από τη Γη και προσπαθούσαν να κόψουν το τεράστιο δέντρο που την κράταγε με όλες τις πολιτείες και τα Χωριά της. Ήθελαν να την δουν να γκρεμίζεται στο χάος και να γελάνε. Παραμονές όμως Χριστουγέννων άφηναν το κόψιμο του δέντρου και ανέβαιναν πάνω στη Γη, για να πειράξουν τους ανθρώπους, γιορτές μέρες που έρχονταν, μαγαρίζοντας τα φαγητά και τα γλυκά τους. Έμεναν μέχρι την Πρωτάγιαση, που αγιάζονταν τα νερά. Τότε έλεγαν γεμάτα τρόμο: "Φύγετε να φύγουμε, γιατί έρχετ’ ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του", και έφευγαν. Στο μεταξύ το μισοκομμένο δέντρο είχε θρέψει και οι κουτούτσικοι καλλικάντζαροι πολέμαγαν πάλι από την αρχή και πάλι το άφηναν μισοκομμένο τα ερχόμενα Χριστούγεννα. Έτσι η γη έμενε και θα μένει στη θέση της.»

ΤΑ ΤΣΙΛΙΚΡΩΤΑ (ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΝΗ)

Και στη Μάνη ακούγονται δοξασίες για τα δαιμονικά και άλλα υπερφυσικά όντα, που βγαίνουν τα δωδεκαήμερα από του Χριστού ως τα Φώτα. Πρόκειται για τους Καλικάντζαρους. Πολλοί λαογράφοι υποστηρίζουν πως είναι οι Καλικάντζαροι απόγονοι του τραγοπόδη θεού Πάνα ή των Σατύρων, που πηδήσανε από την μυθολογία στη χριστιανική ζωή. Ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Νικ. Γ. Πολίτης στις «Παραδόσεις» του αναφέρεται σε Λυκοκατζαραίους, Σκαλικαντζέρια, Καρκαντζέλια, Κωλοβελώνηδες, Πλανηταρούδια, Κάηδες, Παγανά. Στην περιοχή της Αντρούβιτσας (Δ. Μάνη) ονομάζουν τους Καλικάντζαρους Τσιλικρωτά. Ο Πασαγιάννης στο ομώνυμο χριστουγεννιάτικο διήγημά του αναφέρεται με ένα χαριτωμένο τρόπο σε θρύλους για τα ξωτικά αυτά.

Τους Καλικάντζαρους που μπαίνουν στα σπίτια από τις καπνοδόχους, γιατί τους προσελκύει η μυρωδιά του λαδιού από τις τηγανίδες, ο λαός τους έχει πλάσει ψηλούς, μαυριδερούς, ισχνούς, άσχημους με κόκκινα άγρια μάτια και τριχωτό όλο το σώμα.

Θεωρούνται «μαγαρισμένοι» και σιχαμεροί, κάνουν ζημιές όπως: σβήνουν τη φωτιά, μαγαρίζουν τα εδέσματα, παρενοχλούν τους ανθρώπους, κυρίως τα παιδιά και τις γριές και χοροπηδάνε στους δρόμους. Τρώνε βατράχους, χελώνες, φίδια, σκουλήκια κ.ά. Οι άνθρωποι προσπαθούν να εξολοθρεύσουν τις βλαπτικές τους ενέργειες με εξορκισμούς ή προσφορά γλυκισμάτων, τηγανίδων κ.τ.λ. Ο μεγάλος τους φόβος είναι ο αγιασμός.

Φοβούνται τον αγιασμό, γιατί, όποιος βραχεί με αγιασμένο νερό, αφανίζεται. Όταν βλέπουν τον παπά που αγιάζει, φεύγουν.

«ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑΣ» Ή « Ο ΚΑΒΟΣ»

   Πρόκειται για ένα ακόμη παλαιό χριστιανικό έθιμο, με μοναστηριακό τυπικό, που πραγματοποιείται τις ημέρες των Χριστουγέννων στον Τριπόταμο. Κάθε χρόνο μία οικογένεια, της οποίας ο αρχηγός αποκτά τον τίτλο του Κάβου, αναλαμβάνει να φροντίζει την εκκλησία του χωριού, που είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου. Στις υποχρεώσεις της είναι να διατηρεί αναμμένο το καντήλι που βρίσκεται πάνω από την εικόνα της Γέννησης του Χριστού, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Επιπρόσθετα, διατηρεί το ναό καθαρό, επωμίζεται τα έξοδα της Θείας Λειτουργίας των Χριστουγέννων και της προμήθειας των κεριών, ενώ είναι υπεύθυνη για την κατασκευή της μεγάλης λαμπάδας που χρησιμοποιείται στην τελετή της νέας χρονιάς.  

  Το μεσημέρι των Χριστουγέννων, ο Κάβος παραθέτει γεύμα στο σπίτι του, όπου συμμετέχουν μόνο οι άνδρες - αρχηγοί των οικογενειών του χωριού και ο ιερέας. Οι προσκεκλημένοι φέρνουν μαζί τους, δεμένα σε μία πετσέτα, το πιρούνι, το κουτάλι, το ψωμί και το κρασί τους. Στο τραπέζι της αδελφότητας, ο Κάβος προσφέρει πλουσιοπάροχο φαγητό, στο οποίο περιλαμβάνεται σούπα και βραστό από μοσχάρι, κοκκινιστό κρέας, στιφάδο, ντολμαδάκια και άλλα τοπικά εδέσματα. Το κρασί σερβίρεται στα τάσια, δηλαδή σε κύπελλα ημισφαιρικού σχήματος από ορείχαλκο, τα οποία είθισται να χρησιμοποιούνται μόνο τη συγκεκριμένη μέρα.   Μετά το γεύμα, ο ιερέας και μερικοί από τους συνδαιτυμόνες μεταφέρουν την εικόνα της Γέννησης του Χριστού από την εκκλησία στο σπίτι του οικοδεσπότη, ψέλνοντας χριστουγεννιάτικους ύμνους. Η εικόνα τοποθετείται πάνω στο τραπέζι, μοιράζεται αντίδωρο, ενώ οι παρευρισκόμενοι ανάβουν κεριά, όμοια με αυτά της πρωινής λειτουργίας. Εκείνη τη στιγμή, ο παπάς ορίζει τον επόμενο Κάβο. Μετά το κέρασμα των παραδοσιακών γλυκισμάτων, η εικόνα επιστρέφει στην εκκλησία υπό τους ψαλμούς χριστουγεννιάτικων ύμνων.

   Την επόμενη μέρα (26 Δεκεμβρίου) μαζεύονται και πάλι όλοι οι άντρες στο σπίτι του παλιού Κάβου, για να αποτελειώσουν τα φαγητά που περίσσεψαν την προηγούμενη. Τυπικά, οι υποχρεώσεις του παλιού Κάβου ολοκληρώνονται με το γεύμα των Χριστουγέννων. Ωστόσο, έως και την τελευταία μέρα του χρόνου, πρέπει να διατηρεί αναμμένο το καντήλι. Μετά τη Θεία Λειτουργία της 31ης Δεκεμβρίου, ακολουθεί περιφορά της εικόνας για το ποδαρικό σε όλα τα σπιτικά του χωριού.
Σήμερα, η λίστα για τους Κάβους φτάνει έως το 2025, γεγονός που υποδηλώνει το έντονο ενδιαφέρον των ντόπιων για το συγκεκριμένο έθιμο. Όμως τα παλαιότερα χρόνια, ο Κάβος βρίσκονταν πάντα την τελευταία στιγμή, καθώς οι οικονομικές συνθήκες ήταν ιδιαίτερα δύσκολες.

ΕΘΙΜΑ ΑΠ΄ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Σουηδία: Την αυγή της 13ης Δεκεμβρίου η "Λουτσία" -σύμβολο του φωτός- συνήθως το μεγαλύτερο κορίτσι του σπιτιού, φορώντας ένα μακρύ λευκό χιτώνα και ένα στεφάνι από αναμμένα κεριά στα μαλλιά, πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι, προσφέροντας ζεστό καφέ και κουλουράκια, ενώ τραγουδά παλιά κάλαντα με τον σκοπό του λαϊκού ναπολιτάνικου τραγουδιού "Σάντα Λουτσία". Οι θρύλοι της Λουτσίας γεννήθηκαν στις Συρακούσες της Σικελίας περίπου κατά το έτος 300 μ.Χ. Σε μερικές επαρχίες της Σουηδίας οι κάτοικοι των χωριών συνηθίζουν ανήμερα τα Χριστούγεννα να ρίχνουν έξω από τα σπίτια και τα χωράφια τους σιτάρι, για να γιορτάσουν μαζί τους και τα πουλιά.

Αγγλία: Σε μερικές βρετανικές περιοχές το έθιμο του γλεντιού σε κήπους με μηλιές την παραμονή των Χριστουγέννων είναι  παραλλαγή μιας ειδωλολατρικής τελετής. Αφού σκοτεινιάσει, οι αγρότες πηγαίνουν στα περιβόλια, σχηματίζουν παρέες γύρω από τα παλαιότερα δέντρα και πίνοντας μπύρα τραγουδούν τα κάλαντα. Πυροβολούν στα κλαριά για να διώξουν τα κακά πνεύματα και πριν από χρόνια άφηναν τριγύρω γλυκίσματα για να καλοπιάσουν τα πνεύματα και να εξασφαλίσουν καλή σοδειά.

                Γιουγκοσλαβία: Οι Γιουγκοσλάβες νοικοκυρές έχουν ένα ευγενικό αλλά βρώμικο έθιμο: Ραντίζουν τα τραπεζομάντιλά τους με κρασί για να μη ντραπούν οι φιλοξενούμενοί τους αν λερώσουν κάποιο.

Ρωσία: Είχαν τη συνήθεια, τη νύχτα των Χριστουγέννων, να ντύνουν στ’ άσπρα μια κοπέλα του σπιτιού και να τη βάζουν να παριστάνει την Παναγία.

Σικελία: Οι χωρικοί βγάζουν τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων νερό από τα πηγάδια και ραντίζουν τα ζώα τους, γιατί πιστεύουν ότι το νερό αυτό είναι αγιασμένο, επειδή την ίδια ώρα γεννιέται και ο Σωτήρας του κόσμου.

Σαρδηνία: Στη Σαρδηνία πιστεύουν ότι όποιος γεννηθεί τη νύχτα των Χριστουγέννων και μάλιστα τα μεσάνυχτα, φέρνει την ευλογία του Θεού όχι μόνο στους δικούς του αλλά και στους γείτονες των εφτά σπιτιών που βρίσκονται πιο κοντά στο δικό του.

Ισπανία: Στη Βαρκελώνη τον Μεσαίωνα είχαν ένα ωραίο χριστουγεννιάτικο έθιμο: την τελετή του παγωνιού. Τη μέρα των Χριστουγέννων ο βασιλιάς έπαιρνε μέσα σε μια χρυσή πιατέλα ένα ψητό παγώνι, που θεωρείται ένα από τα πιο σπάνια φαγητά, και το μετέφερε στην τραπεζαρία. Τον ακολουθούσε σ’ αυτήν την πομπή ένα πλήθος από ευγενείς, υπηρέτες και σωματοφύλακες. Στην τραπεζαρία μέσα βρισκόταν η βασίλισσα. Ο βασιλιάς της πρόσφερε το παγώνι για να το μοιράσει σε όλους τους παρευρισκόμενους. Όσοι δέχονταν την εξαιρετική αυτή τιμή, ήταν υποχρεωμένοι να ορκιστούν μπροστά στην ομήγυρη ότι θα προσπαθήσουν ν’ ανδραγαθήσουν στον πόλεμο ή στις ταυρομαχίες.

Ιταλία: Στη Βενετία, πάλι τον Μεσαίωνα, ο Δόγης κι ο λαός πήγαιναν την νύχτα των Χριστουγέννων στο γειτονικό νησάκι του Αγίου Γεωργίου να προσκυνήσουν το λείψανο του Αγίου Στεφάνου. Στην παραλία του νησιού περίμεναν βενετσιάνικες αρχόντισσες ντυμένες στα μαύρα και στολισμένες με κοσμήματα, για να υποδεχτούν τον Δόγη και να τον συνοδέψουν μέχρι το ναό. Μετά το τέλος της λειτουργίας όλη η λαμπρή συνοδεία έμπαινε στις γόνδολες και διασχίζοντας τα νερά ξαναγύριζαν στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, όπου άρχιζε μεγάλο γλέντι, που συνεχιζόταν μέχρι το πρωί.

Στην Ιρλανδία, τα παιδιά μάλλον δεν αρκούνται στα λίγα δώρα αφού κρεμούν στο τζάκι χριστουγεννιάτικες τσάντες αντί για κάλτσες. Η πρωτοτυπία όμως των Ιρλανδών βασίζεται στην αγάπη τους για το εθνικό τους ποτό, τη μπύρα Guinness: αφήνουν λοιπόν έξω από την πόρτα του σπιτιού τους μια Guinness και μια κρεατόπιτα για να τσιμπήσει κάτι ο κουρασμένος Άη Βασίλης.

 Στη Νορβηγία, αφήνουν μια γαβάθα χυλό, το λεγόμενο “nisse” στη σιταποθήκη για να φάει ο καλικάντζαρος που προστατεύει το κτήμα τους, ενώ αφού στολίσουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο πιάνονται όλοι χέρι-χέρι γύρω από αυτό και τραγουδούν τρία χριστουγεννιάτικα τραγούδια.

Στην Κένυα, λόγω του κλίματος τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά: το χριστουγεννιάτικο γεύμα θυμίζει καλοκαιρινή ημέρα χαλάρωσης αφού αντί να φάνε γαλοπούλα κάνουν μπάρμπεκιου στον κήπο. Μάλιστα, εκεί στολίζουν τις εκκλησίες με μπαλόνια, λουλούδια και κορδέλες.

Στη Φινλανδία, μετά τη Χριστουγεννιάτικη λειτουργία, ο κόσμος επισκέπτεται τους νεκρούς του στο νεκροταφείο κρατώντας αναμμένα κεριά. Πριν την επίσκεψη του Άη Βασίλη δεν παραλείπουν βέβαια να κάνουν και μια σάουνα.

Στην Ουκρανία ο Παγωμένος Πατέρας φθάνει με το έλκηθρο το οποίο σέρνουν μόνο τρεις τάρανδοι ενώ τον συνοδεύει και ένα κοριτσάκι, το Κορίτσι-Νιφάδα που φορά ένα λαμπερό μπλε κοστούμι με λευκή γούνα και ένα στέμμα που έχει το σχήμα μιας νιφάδας χιονιού.
Στη Νέα Ζηλανδία, τα Χριστούγεννα έρχονται στη μέση του καλοκαιριού. Παραδοσιακά, οι οικογένειες γιορτάζουν τα Χριστούγεννα στην παραλία.

Στην Αυστραλία, μετά το χριστουγεννιάτικο γεύμα, όλοι πηγαίνουν μια βόλτα στην παραλία ή πάνε για ένα παιχνίδι κρίκετ. Το αστείο είναι πως το έλκηθρο του Άη Βασίλη δεν το σέρνουν τάρανδοι αλλά οχτώ καγκουρό.

Στη Χαβάη, ο Άη Βασίλης δεν χρησιμοποιεί έλκηθρο αλλά ένα κανώ. Οι Χαβανέζοι, αφού φάνε χοιρινό, σούπα νουντλ και σολωμό, γλεντούν με κιθάρες και γιουκαλίλι τραγουδώντας τις χριστουγεννιάτικες μελωδίες με χαβανέζικο ρυθμό. Στη συνέχεια, τα παιδιά πηγαίνουν στην παραλία για να δοκιμάσουν το Wind-surf που πήραν για δώρο.

Στην Ιαπωνία, τα Χριστούγεννα δεν αποτελούν επίσημη γιορτή αφού μόνο το 1% του πληθυσμού της είναι Χριστιανοί. Ωστόσο, οι Ιάπωνες έμαθαν τα Χριστούγεννα από τους δυτικούς και πλέον τρώνε και εκείνοι γαλοπούλα και στολίζουν χριστουγεννιάτικο δέντρο. Τα δώρα όμως τους τα φέρνει ο Hoteiosho, μια θεότητα του ιαπωνικού πάνθεον. Πώς ξέρει ποια παιδιά ήταν καλά και ποια όχι; Έχει μάτια και στο πίσω μέρος του κεφαλιού και τα βλέπει όλα.

ΕΘΙΜΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Η ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ

     Η ιστορία της βασιλόπιτας, είναι μια ιστορία που συνέβηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια , πριν από 1500 χρόνια περίπου , στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν δεσπότης της Καισαρείας και ζούσε αρμονικά με τους συνανθρώπους του , με αγάπη , κατανόηση και αλληλοβοήθεια.

    Κάποια μέρα όμως , ένας στρατηγός - τύραννος της περιοχής , ζήτησε να του δοθούν όλοι οι θησαυροί της πόλης της Καισαρείας , αλλιώς θα πολιορκούσε την πόλη για να την κατακτήσει και να την λεηλατήσει. Ο Μέγας Βασίλειος ολόκληρη τη νύχτα προσευχόταν να σώσει ο Θεός την πόλη. Ξημέρωσε η νέα μέρα και ο στρατηγός αποφασισμένος με το στρατό του περικύκλωσε αμέσως την Καισαρεία. Μπήκε με την ακολουθία του και ζήτησε να δει το Δεσπότη , ο οποίος βρισκόταν στο ναό και προσευχόταν. Με θράσος και θυμό ο αδίστακτος στρατηγός απαίτησε το χρυσάφι της πόλης καθώς και ότι άλλο πολύτιμο υπήρχε στην πόλη. Ο Μέγας Βασίλειος απάντησε ότι οι άνθρωποι της πόλης του δεν είχαν τίποτε άλλο πέρα από πείνα και φτώχια , δεν είχαν να δώσουν τίποτε αξιόλογο στον άρπαγα στρατηγό.

    Ο στρατηγός με το που άκουσε αυτά τα λόγια θύμωσε ακόμα περισσότερο και άρχισε να απειλεί τον Μέγα Βασίλειο ότι θα τον εξορίσει πολύ μακριά από την πατρίδα του. Οι χριστιανοί της Καισαρείας αγαπούσαν πολύ το Δεσπότη τους και θέλησαν να τον βοηθήσουν. Μάζεψαν λοιπόν από τα σπίτια τους ότι χρυσαφικά είχαν και του τα προσέφεραν , ώστε δίνοντάς τα στο σκληρό στρατηγό να σωθούν.

    Ο Δεσπότης , ο Μέγας Βασίλειος, που ήθελε να προστατέψει την πόλη του προσευχήθηκε και μετά παρουσίασε στο στρατηγό ότι χρυσαφικά είχε μαζέψει μέσα σε ένα σεντούκι. Τη στιγμή όμως που ο στρατηγός πήγε να ανοίξει το σεντούκι και να αρπάξει τους θησαυρούς , με το που ακούμπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά έγινε το θαύμα! Όλοι οι συγκεντρωμένοι είδαν μια λάμψη και αμέσως μετά έναν λαμπρό καβαλάρη να ορμάει με το στρατό του επάνω στον σκληρό στρατηγό και τους δικούς του.

    'Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισαρείας. Τότε όμως , ο δεσπότης της , ο Μέγας Βασίλειος , βρέθηκε σε δύσκολη θέση! Θα έπρεπε να μοιράσει τα χρυσαφικά στους κατοίκους της πόλης και η μοιρασιά να είναι δίκαιη , δηλαδή να πάρει ο καθένας ό,τι ήταν δικό του. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Προσευχήθηκε λοιπόν ο Μέγας Βασίλειος και ο Θεός τον φώτισε τι να κάνει. Κάλεσε τους διακόνους και τους βοηθούς του και τους είπε να ζυμώσουν ψωμάκια , όπου μέσα στο καθένα ψωμάκι θα έβαζαν και λίγα χρυσαφικά. Όταν αυτά ετοιμάστηκαν , τα μοίρασε σαν ευλογία στους κατοίκους της πόλης της Καισαρείας. Στην αρχή όλοι παραξενεύτηκαν, μα η έκπληξή τους ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν κάθε οικογένεια έκοβε το ψωμάκι αυτό κι έβρισκε μέσα τα χρυσαφικά της. Ήταν λοιπόν ένα ξεχωριστό ψωμάκι , η βασιλόπιτα . Έφερνε στους ανθρώπους χαρά κι ευλογία μαζί. Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου.

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΡΟΔΙΟΥ

Έθιμο πελοποννησιακό γιατί σπάμε το ρόδι την πρώτη μέρα του χρόνου.

    Το πρωί της Πρωτοχρονιάς , η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία , ντυμένοι όλοι με τα καλά τους ρούχα για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και να υποδεχτούν το νέο χρόνο , καλό κι ευλογημένο.

    Ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας και να του ανοίξουν, δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του. Έτσι θα είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα , με το δεξί ποδάρι, σπάζει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει:  

 "με υγεία , ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι , τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά".

    Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες να είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες , τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.

Ο ΑΓΙΟΣ  ΒΑΣΙΛΗΣ

"... Αϊ Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία...".

     Πολύ σωστά, τα κάλαντα του λαού μας, προσδιορίζουν τον τόπο καταγωγής του Αγίου Βασίλη που έγινε παγκόσμιο σύμβολο, αγάπης και προσφοράς, και χάρις σε αυτόν οι άνθρωποι όλου του κόσμου έχουν μια ευκαιρία να δείξουν έλεος και φιλανθρωπία και τα παιδιά του κόσμου να "δουν" τις επιθυμίες τους να γίνονται πραγματικότητα. Χάρις στον Άγιο Βασίλη, η ανθρωπότητα για λίγες ημέρες αλλάζει ύφος, γίνεται πιο ανθρώπινη, πιο χαρούμενη, ο Αϊ Βασίλης λοιπόν ΥΠΑΡΧΕΙ με την έννοια ότι αν και δεν ζει σωματικά το πνεύμα του περιτριγυρίζει τις καρδιές μας κάθε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά.

    Ο Μύθος του Αϊ Βασίλη και ο Santa Claus. Παραδόξως στον πλανήτη μας στη διανομή των δώρων στα παιδιά, εμπλέκονται δύο ορθόδοξοι Άγιοι, δύο διαφορετικά πρόσωπα, που και οι δύο ήταν επίσκοποι και έχουν χριστιανική  καταγωγή.

    Για τις χώρες της δύσης αυτός που φέρνει τα δώρα στους φτωχούς και τα παιδιά είναι ο Άγιος Νικόλαος ή Santa Claus, που εμείς στην Ελλάδα γιορτάζουμε στις 6 Δεκεμβρίου και τον θεωρούμε προστάτη των Ναυτικών.

    Στην Ιστορία του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των φτωχών και των παιδιών, οι λαοί του βορρά, Ολλανδοί, Φιλανδοί κ.λπ. ανάμιξαν και στοιχεία από αρχαιότερους μύθους, όπως τα ξωτικά, το άστρο του βορρά, το έλκηθρο. Έτσι, με τον καιρό έφθασε και στη χώρα μας, ο μύθος του Άγιου Βασίλη, ενός ευτραφούς τύπου με στρογγυλά γυαλιά, λευκό γένι, με κόκκινη στολή και μαγικές ικανότητες που κατοικεί στον Βόρειο Πόλο και περιστοιχίζεται από νεράιδες του χιονιού και ξωτικά. Είναι μια πραγματικά γοητευτική ιστορία.

    Ο Αϊ- Βασίλης με τα δώρα δεν περιορίζεται μόνο μέσα στα στενά όρια της Χριστιανοσύνης, αλλά τα ξεπέρασε και κατέκτησε τις καρδιές όλων των ανθρώπων σε παγκόσμια κλίμακα. Το έθιμο με τα δώρα του Άγιου Βασίλη είναι το πιο αγαπητό από όλα την Πρωτοχρονιά ειδικά για τα παιδιά που ανυπόμονα περιμένουν τα δώρα!

ΟΙ ΚΟΛΟΝΙΕΣ – ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ

   Στην Κεφαλονιά , καθώς και στα άλλα νησιά των Επτανήσων, Κέρκυρα , Ζάκυνθο κλπ. οι κάτοικοί τους χαίρονται με το δικό τους ξεχωριστό τρόπο , τις άγιες ημέρες του Δωδεκαήμερου. Οι άνθρωποι γιορτάζουν πηγαίνοντας στην εκκλησία , τρώγοντας , πίνοντας, τραγουδώντας , αλλά και κάνοντας αστεία ο ένας στον άλλον.     

   Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς , το βράδυ , οι κάτοικοι του νησιού γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του νέου χρόνου, κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραίνουν ο ένας τον άλλον τραγουδώντας:
"Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε χρόνους πολλούς."
Και η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι: "Καλή Αποκοπή", δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο.
     Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η μπάντα του δήμου περνάει από όλα τα σπίτια και τραγουδάει καντάδες και κάλαντα.

ΕΘΙΜΑ  ΦΩΤΩΝ

ΕΘΙΜΑ ΦΩΤΩΝ ΣΤΗ ΣΩΣΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΜΑΧΟΥΣ

 Με τη γιορτή των Φώτων ολοκληρώνονται οι γιορτές του Δωδεκαήμερου. Η έκφραση του λαού «κάθε Φώτα και Λαμπρή» είναι ενδεικτική της σπουδαιότητας της γιορτής αυτής. Ποια ήταν τα έθιμα των Φώτων στους Προμάχους και τη Σωσάνδρα;

 Την παραμονή των Φώτων τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα, ενώ η νηστεία της ημέρας αυτής έχει σαν σκοπό την ψυχική προετοιμασία των πιστών. Ο παπάς γύριζε με τον σταυρό τα σπίτια του χωριού ραντίζοντάς τα και ψέλνοντας. Οι νοικοκυρές του έδιναν χρήματα για τις ανάγκες της Εκκλησίας ή κρέας από το γουρούνι, λουκάνικο και σιτάρι.

Ανήμερα τα Φώτα οι κάτοικοι των δύο χωριών εκκλησιάζονταν γιορτάζοντας με τον τρόπο αυτό τη βάπτιση του Χριστού. Στο τέλος της θείας Λειτουργίας γίνονταν δημοπρασία των εικόνων της Εκκλησίας. Όποιος πρότεινε τα περισσότερα χρήματα για κάθε εικόνα, εκείνος την έπαιρνε και την πήγαινε στο ποτάμι, όπου την έπλενε με το αγιασμένο νερό. Η πρώτη εικόνα που έβγαινε σε δημοπρασία ήταν του Χριστού, η δεύτερη του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, τη μνήμη του οποίου τιμούσαν την επόμενη μέρα. Κάποιοι προτιμούσαν να πάρουν την εικόνα του Αγίου εκείνου του οποίου έφεραν το όνομα.

Στους Προμάχους ρίχνουν το σταυρό στην περιοχή «Μπιτσκία», ενώ στη Σωσάνδρα στο ποταμάκι, που βρίσκεται κοντά στο γήπεδο. Στη συνέχεια παιδιά και νεαροί έπεφταν στο ποτάμι, για να πάρουν το Σταυρό. Καθώς ψέλνονταν το «Κύριε ελέησον.. .» οι πιστοί παρακαλούσαν το Θεό, να γίνει το γέννημα του ψωμιού και να υπάρχει κρασί. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής κάποια παιδιά κρατούσαν εξαπτέρυγα, ενώ ο σημαιοστολισμός της περιοχής συμβολίζει τον άρρηκτο δεσμό της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού.

Πολλοί έφερναν κάποια εικόνα από το σπίτι τους και την «έπλεναν» με το νερό του ποταμού που είχε αγιαστεί. Το έθιμο τηρείται τώρα και στη Θεσσαλία και αντιστοιχεί στη συνήθεια των αρχαίων να «πλένουν» και να εξαγνίζουν τα ξύλινα αγάλματα. Κάθε οικογένεια φρόντιζε επίσης να γεμίσει κάποιο μπουκάλι με αγιασμένο νερό από το ποτάμι.

Αφού προσκυνούσαν οι πιστοί τις εικόνες, επέστρεφαν στην εκκλησία. Πριν τοποθετήσει στη θέση της την εικόνα που είχε πάρει ο καθένας με τη δημοπρασία, έκανε τρεις φορές το γύρο της εκκλησίας με την εικόνα. Η δημοπρασία των εικόνων γίνεται ακόμα και σήμερα στα δύο χωριά.

Καθώς γυρνούσαν από το ποτάμι, έπαιρναν τρία-τρία στάχυα, έβρεχαν τις ρίζες τους και τα έδεναν στα δένδρα του κήπου, για να υπάρχει καρποφορία. Όταν επέστρεφαν στο σπίτι οι νοικοκυρές ράντιζαν με το αγιασμένο νερό το σπίτι, το αλέτρι, τα δένδρα, τα λουλούδια και τις σοδειές. Τα μέλη της οικογένειας έπιναν αγιασμένο νερό από το μπουκάλι που είχε γεμίσει η νοικοκυρά.

Όποιος «έπιανε» το σταυρό, τον ασπάζονταν και τον παρέδινε στον παπά και μαζί με κάποιους φίλους του γύριζε στη συνέχεια σε όλα τα σπίτια του χωριού, για να ασπαστούν οι άνθρωποι τον αγιασμένο σταυρό.

Χαρακτηριστική είναι και η συνήθεια να χορεύουν στην πλατεία των χωριών άνδρες ντυμένοι τσολιάδες, οι οποίοι έπειτα γύριζαν στα σπίτια, όπου οι νοικοκυρές τους έδιναν ό,τι υπήρχε.

Το μεσημέρι τρώγανε το μικρό στομάχι του γουρουνιού μαγειρεμένο συνήθως με φασολάδα στο τσουκάλι, ενώ παλαιότερα το έτρωγαν με τραχανά.

Εντύπωση προκαλεί το έθιμο που αναφέρουν κάτοικοι της Σωσάνδρας: Οι νοικοκυρές φύλαγαν σε κάποιο δροσερό μέρος του σπιτιού ένα προϊόν από το καλοκαίρι -συνήθως καρπούζι- το οποίο έκοβαν την ημέρα των Φώτων.

Κατά τη διάρκεια του Δωδεκαήμερου, όποιος ήθελε να κάνει μπάνιο ή να πλύνει ρούχα έπρεπε να βάλει μέσα στο νερό ένα κλωνάρι βασιλικό, γιατί το νερό δεν είχε ακόμα αγιαστεί. Το έθιμο αυτό τηρείται και σήμερα.

Με τη γιορτή των Φώτων έκλεινε ο κύκλος των γιορτών του Δωδεκαήμερου, που είχαν πολλαπλή λειτουργία: Τόνωναν το οικογενειακό και θρησκευτικό αίσθημα, έδιναν χαρά για τη μετάβαση από τη χειμωνιάτικη στην ανοιξιάτικη περίοδο και απέβλεπαν -με την τήρηση κάποιων συμβολικών εθίμων- στην εξασφάλιση της καλής σοδειάς.

ΤΑ ΡΑΓΚΟΥΤΣΑΡΙΑ (ΚΑΣΤΟΡΙΑ)

    Μες την καρδιά του χειμώνα και κατά τη διάρκεια των τελευταίων ωρών του δωδεκαήμερου, η πόλη της Καστοριάς παραδίνεται σ’ ένα μοναδικό τριήμερο γλέντι χαράς και ξεφαντώματος, που γεννιέται αυθόρμητα μέσα στις αμέτρητες παρέες των μικρών και μεγάλων που παίρνουν μέρος.

Στις 6, 7 και 8 Ιανουαρίου, οι δρόμοι και τα σοκάκια της πόλης σφύζουν από τις συντροφιές των ραγκουτσάρηδων (μεταμφιεσμένων), που χαίρονται, γλεντούν και χορεύουν στο ρυθμό της ξεγνοιασιάς, σκορπώντας ολόγυρα χαρά και κέφι.

Όλοι οι κάτοικοι της πόλης παραδίνονται σ’ ένα ξεχωριστό Διονυσιακό ξεφάντωμα, με τη συνοδεία των λαϊκών οργάνων που παιανίζουν όλα τα παραδοσιακά μουσικά ακούσματα της περιοχής. Πρόκειται για πανάρχαιες συνήθειες, η προέλευση των οποίων χάνεται μέσα στο χρόνο.

Παρά τις δυσκολίες που συνάντησαν σε μια μακροχρόνια διαδρομή, πολλά από τα στοιχεία αυτών των λατρευτικών εκδηλώσεων, που είναι γνωστές από τα ελληνορωμαϊκά χρόνια, κατάφεραν να διατηρηθούν και να φτάσουν μέσω του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας έως τις μέρες μας.

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

Να τα πούμε; Να τα πείτε, να τα πείτε!
Η χαρακτηριστική ερώτηση των παιδιών που χτυπάνε αυτές τις μέρες τα κουδούνια και τις πόρτες για να πούνε τα κάλαντα.
Οι παρέες παιδιών ξεχύνονται στους δρόμους με τρυγονάκια και όργανα καμιά φορά, με κιθάρες, ακορντεόν, μελόντικες, για να μαζέψουν τα φιλοδωρήματα, που με ιδιαίτερη ευχαρίστηση προσφέρει ο κόσμος. Ποιος από εμάς δεν έχει άλλωστε τραγουδήσει τα κάλαντα. Τα κάλαντα είναι από τις λίγες παραδόσεις που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα στον ίδιο βαθμό από τα παιδιά- με το αζημίωτο βέβαια.

          Τα κάλαντα διαλαλούν μελωδικά τον ερχομό των μεγάλων εκκλησιαστικών μας γιορτών. Είναι τραγούδια γεμάτα ευχές και εγκώμια που πήραν το όνομά τους από τις καλένδες (calenda), τη ρωμαϊκή πρωτομηνιά. Στην αρχαία Ρώμη, κάθε πρώτη του μήνα, οι άρχοντες καλούσαν το λαό και του έκαναν ανακοινώσεις. Όταν ήταν αρεστές, κάποιοι γυρνούσαν στους δρόμους και τις επαναλάμβαναν τραγουδιστά.

Το έθιμο αυτό προϋπήρχε στην Ελλάδα, πριν από την Ρώμη. Τα παιδιά κρατούσαν ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης, στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί (η λεγόμενη ειρεσιώνη, από το έριο = μαλλί), γύριζαν και τραγουδούσαν και τους έδιναν δώρα. Μετά, πήρε το έθιμο αυτό και η Ρώμη.

          Την πιο παλιά πληροφορία για τα κάλαντα την αντλούμε από το Βυζάντιο του 12^ου αιώνα. Τα παιδιά στο Βυζάντιο συνόδευαν το τραγούδι τους με τύμπανο ή τρίγωνο, ενώ κρατούσαν ραβδιά ή φανάρια ή ομοιώματα πλοίων. Σήμερα συνδέονται με μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης : τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά, τα Θεοφάνια…

          Η θεματολογία τους περιγράφει αρχικά το γιορταστικό γεγονός της εκκλησίας μας. Ύστερα ακολουθούν ευχές και έπαινοι για το σπίτι και τους οικοδεσπότες κατά την ασχολία και το επάγγελμα του καθένα. Οι καλαντιστές τελειώνουν με στιχάκια που αιτούν πλούσιο φιλοδώρημα για τα καλά τους λόγια. Οι νοικοκυρές, μόλις άκουγαν το τραγούδι στην πόρτα τους, άνοιγαν και δέχονταν πρόσχαρα τα παιδιά και τα κερνούσαν, καρύδια, σύκα και άλλα φαγώσιμα και γλυκά. Η αμοιβή αυτή δεν είναι ζητιανιά, ούτε φιλανθρωπία αλλά πράξη τελετουργική, που επιδιώκει να φέρει άφθονα αγαθά και πλούτο στο καλοδεχτικό σπίτι. Σκεφτείτε τα αυτά όταν τις επόμενες μέρες εμείς τα παιδιά σας χτυπήσουμε την πόρτα για να σας τα … ψάλλουμε.   

ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Καλήν ημέραν άρχοντες
αν είναι ο ορισμός σας
Χριστού τη θεία γέννηση
να πω στ' αρχοντικό σας.

Χριστός γεννάται σήμερον
εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται
χαίρει η φύσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται
εν φάτνη των αλόγων
ο Βασιλεύς των ουρανών
και ποιητής των όλων.

Μες στο σχολείο μας αυτό
πέτρες να μη ραγίσουν
κι οι δάσκαλοι κι οι μαθητές
χρόνια πολλά να ζήσουν.

Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι
το δο- το δόξα εν υψίστοις
και τούτο άξιον εστί
η των η των ποιμένων πίστις.

Εκ της Περσίας έρχονται
τρεις μά- τρεις μάγοι με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί
χωρίς χωρίς να λείψει ώρα

Έφτασαν εις Ιερουσαλήμ
με πο- με πόθον ερωτώσι
που εγεννήθει ο Χριστός
να πα- να παν' να τον ευρώσι

Δια χριστόν ως ήκουσεν
ο βα- ο βασιλεύς Ηρώδης
αμέσως εταράχθηκε
κι εγι- κι έγινε θηριώδης
Ότι πολλά φοβήθηκε
δια την, δια την βασιλείαν
μην του την πάρει ο Χριστός
και χα- και χάσει την αξίαν.

ΚΑΛΑΝΤΑ ΘΡΑΚΗΣ

Χριστός γεννιέται, χαρά στον κόσμο,
χαρά στον κόσμο, στα παλικάρια.
Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες,
η Παναγιά μας κοιλοπονούσε.
Κοιλοπονούσε, παρακαλούσε,
τους αρχαγγέλους , τους ιεράρχες.
-Σεις αρχάγγελοι και ιεράρχες,
στη Σμύρνη πηγαίν΄τε , μαμές να φέρ΄τε.
Άγια Μαρίνα, άγια Κατερίνα,
στη Σμύρνη πάνε , μαμές να φέρουν.
Όσο να πάνε κι όσο να έρθουν,
η Παναγιά μας ηληυτηρώθη.
Στην κούνια τό ΄βαλαν και το κουνούσαν,
και το κουνούσαν , το τραγουδούσαν.
Σαν ήλιος λάμπει ,σα νιο φεγγάρι,
σα νιο φεγγάρι, το παλικάρι.
Φέγγει σε τούτον το νοικοκύρη,
με τα καλά του, με τα παιδιά του,
με την καλή τη νοικοκυρά του...

Κάλαντα Χριστουγέννων Μοραΐτικα

Χριστούγεννα , Πρωτούγεννα , πρώτη γιορτή του χρόνου,
για βγάτε , δέτε , μάθετε , πως ο Χριστός γεννάται .
Γεννάται κι αναθρέφεται με μέλι και με γάλα ,
το μέλι τρων οι άρχοντες , το γάλα οι αφεντάδες
και το μελισσοβότανο να νίβοντ' οι κυράδες!
Κυρά ψηλή ,κυρά λιγνή , κυρά γαϊτανοφρύδα ,
κυρά μου οτάν στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου ,
βάνεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλη
και τον καθάριο αυγερινό τον βάζεις δακτυλίδι .
Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε,
παρά σας αγαπούσαμε κι ήρθαμε να σας δούμε !
Δώστε μας και τον κόκορα , δώστε μας και την κότα !
Δώστε μας και πέντ' έξι αυγά , να πάμε σ΄ άλλη πόρτα!

ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ  ΚΑΛΑΝΤΑ

 Σήμερα οι μάγοι έρχονται στη χώρα του Ηρώδη.
Σήμερα οι μάγοι έρχονται στη χώρα του Ηρώδη.

Και ο Ηρώδης ταραχθείς έγινε θηριώδης.
Και ο Ηρώδης ταραχθείς έγινε θηριώδης.

Κράζει τους μάγους και ρωτά: -Μάγοι πού θε να πάτε;
Κράζει τους μάγους και ρωτά: -Μάγοι πού θε να πάτε;

Στης Βηθλεέμ το σπήλαιο την πόλη την Αγία.
Στης Βηθλεέμ το σπήλαιο την πόλη την Αγία.

Π΄ εκεί γεννάει το Χριστό η Δέσποινα Μαρία.
Π΄ εκεί γεννάει το Χριστό η Δέσποινα Μαρία.

ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

Χριστός γεννέθεν χαρά σον κόσμον
Χα καλήν ωράν καλήν ημέραν
Χα καλόν παιδίν οψέ εγεννέθεν.


Οψέ εγεννέθεν ουράνος άθεν
τον εγέννεσεν η Παναγία
τον ανέστεσεν Αϊ Παρθένος.


Εκαβάλκεψεν χρυσόν πουλάρι
εκατήβεν σο σταυροδρόμι
σταυροδρόμι και μυροδρόμι.


Ερπαξάν ατόν χίλοι Εβραίοι
χιλ Εβραίοι και μυρ Εβραίοι.


Ας α τέρμητα και ας ην καρδίαν
αίμαν έσταξεν χολή κι εφάνθεν
αίμαν έσταξεν και μύρος έτον
μύρος έτον και μυρωδία.


Εμυρίστενατο ο κόσμος όλον
για μυρίστετο και συ αφέντα
συ αφέντα καλέμ αφέντα.


Έρθαν τη Χριστού τα παλικάρε
και θυμίζνε τον νοικοκύρην
νοικοκύρην και βασιλέαν.


Δέβα σο ταρέζ και έλα σην πόρταν
δώσ’ μας ούγας και λεφτοκάρε
κι αν ανοίγμας χαράν σην πόρταν.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΟΣΟΤΣΑΝΗΣ ΔΡΑΜΑΣ

Χριστός γεννάται χαρά στον κόσμο
χαρά στον κόσμο στα παλικάρια
Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες
η Παναγιά μας κοιλοπονούσε.
Η Παναγιά μας κοιλοπονούσε
κοιλοπονούσε παρακαλούσε
τους Αποστόλους τους Ιεράρχες
να παν να φέρουν μήλα και ρόδα.
Οι Αποστόλοι για μήλα πάνε
οι Ιεράρχες για ρόδα πάνε
Κι ως που να πάνε
κι ως που να έρθουν
η Παναγιά μας ξελευθερώθει.
 

ΚΑΣΤΟΡΙΑΝΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

(Του οικοδεσπότη)
Αραδιαστείτε έμπρεπα όλοι με την αράδα
να πούμε τραγούδια ευγενικά
ν’ αρέσουν τα’ αφεντικό μας.

Αφέντης μας είναι καλός,
στον κόσμο παραδειγμένος
και μες στη μέση του μαχαλά
στύλος μαλαματένιος.

Ας είν’ πολλά τα έτη σας
να ζείτε να ευτυχείτε
του χρόνου δε σαν σήμερα
ό,τι επιθυμείτε.

Και βάλε το χεράκι σου
στον αργυρό σου τσέπη
κι αν πιάσεις γρόσι κράτα το,
φλουρί μη το λυπάσαι.
(Της οικοδέσποινας)

Είπαμε στον αφέντη μας να πούμε και στην κυρά μας.
Κυρά μ’ κυρά μ’ κι αρχόντισσα κι αρχοντοπαραδειγμένη,
σε κάλεσαν οι αρχόντισσες στην εκκλησιά να πάνεις
κι ώσπου να πας κι ώσπου να ‘ρθεις και πίσω να γυρίσεις
οι στράτες ρόδα γιόμισαν, τα μονοπάτια μόσχον.
Αρχός με την αρχόντισσα στη σκάλα π’ ανεβαίνει
στα γόνατά του την κρατεί, στα μάτια την κοιτάζει
στα μάτια στα ματόφυλλα και στα καμαροφρύδια.
Σήκου κυρά μου κι άλλαξε, σήκου και αρματώσου
νίψου με το ροδόσταμο και πλύσου με το γάλα
βάλε τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθη
και τον γαλάζιο αυγερινό στο χέρι δακτυλίδι.

 

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ
 

Για σένα, κόρη όμορφη, ήρθαμε να τα πούμε
και τα καλά Χριστούγεννα για να σου ευχηθούμε.
Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε καράβια ν’ ασημένια
του χρόνου σαν και σήμερα να ‘ναι μαλαματένια.
Αν έχεις κόρη όμορφη, βάλε την στο τσιμπίδι
και κρέμασέ την αψηλά, να μην την φαν οι ψύλλοι.
Φέρτε μας κρασί να πιούμε και του χρόνου να σας πούμε,
και του χρόνου να σας πούμε φέρτε μας κρασί να πιούμε.
 

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΚΡΗΤΗΣ

Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη θεία γέννηση να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρετ’ η φύσις όλη.
Άψε, βαγίτσα, το κερί, άψε και το διπλέρι και κάτσε
και ντουχούντιζε ίντα θα μας εφέρει
γ-ή απάκι, γ-ή λουκάνικο, γ-ή χοιρινό κομμάτι
γ-ή από μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι
κι αν το ‘κανε κι η γαλανή, ας είναι ζευγαράκι.
Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρια
και φέρε και γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια.
Κι αν είναι με το θέλημα άσπρη μου περιστέρα
ανοίξατε την πόρτα σας να πούμε καλησπέρα.

ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψηλή μου δενδρολιβανιά.
Κι αρχή-κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά-εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος.

Αρχή που βγήκε ο Χριστός άγιος και πνευματικός
στη γη-στη γη να περπατήσει
και να μας-και να μας καλοκαρδίσει.

Άγιος Βασίλης έρχεται -άρχοντες το κατέχετε-
από-από την Καισαρεία
σύ 'σ' αρχό- συ 'σ' αρχόντισσα κυρία.

Βαστά εικόνα και χαρτί ζαχαροκάρνο, ζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι
δες και με-δες και με το παλικάρι.

Το καλαμάρι έγραφε, τη μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί-και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου-άγιε μου καλέ Βασίλη.

Και νέον έτος αριθμεί
την του Χριστού περιτομή
και η μνήμη του Αγίου
Ιεράρχου Βασιλείου.

Του χρόνου μας αρχή καλή
και ο Χριστός μας προσκαλεί
την κακία ν' αρνηθούμε
μ' αρετές να στολιστούμε.

Να ζούμε βίον τέλειον
κατά το ευαγγέλιον
με αγάπη με ειρήνη
και με τη δικαιοσύνη.
Χρόνια πολλά και ευτυχή
με καθαρά κι αγνή ψυχή
με χαρά και με υγεία
και με θεία ευλογία.
 

ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά πρώτη του Γεναρίου
αύριο ξημερώνεται τα’ Αγίου Βασιλείου.
Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία,
βαστά εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι.
Το καλαμάρι έγραφε και το χαρτί μιλούσε.
Βασίλη πόθεν έρχεσαι και πόθεν κατεβαίνεις;
Από τη μάνα μ’ έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω,
να μάθω τα’ άγια γράμματα και τα’ άγιο ευαγγέλιο.
Σ’ αυτήν την πόρτα που ‘ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει
και ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει.
Να ζήσει χρόνους εκατό και να τους απεράσει
και στων παιδιών του τις χαρές κουφέτα να μοιράσει.
Κυρά χρυσή, κυρά αργυρή, κυρά μαλαματένια,
που σε χτενίζουν άγγελοι με τα χρυσά τους χτένια,
άνοιξε το κουτάκι σου το μαργαριταρένιο
και δώσε με ένα τάλιρο, ας είναι κι ασημένιο.
Και τώρα καληνύχτα σας, καλό ξημέρωμά σας
κι ο Άγιος Βασίλειος να ‘ναι βοήθειά σας.

 

ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ
 

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος
υγεία, αγάπη και χαρά να φέρει ο νέος χρόνος.
Να ζήσει ο κύρης ο καλός, να ζήσει κι η κυρά του
όλα του κόσμου τα αγαθά να έχει η φαμελιά του.
Να ζήσει τα’ αρχοντόπουλο που ‘χει καρδιά μεγάλη
σε μας και στην παρέα μας ένα φλουρί να βάλει.
 

ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ
 

Καλήν εσπέραν άρχοντες καλήν να σας ειπούμε
ότι και αύριον εστί ανάγκη να χαρούμε
και να πανηγυρίσομεν Περιτομήν Κυρίου
και εορτήν του μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου.
Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει
ο μήνας που μας έρχεται το χρόνο φανερώνει.
Εκοίταξα τον ουρανό και είδα δυο στεφάνια
και με το καληνύχτισμα καλά σας Θεοφάνια.
Σ’ αυτό το σπίτι που ήρθαμε πέτρα να μη ραγίσει
και ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει.
Δώστε κι εμάς τον κόπο μας ό,τι είναι ορισμός σας
και ο Άγιος Βασίλειος να είναι βοηθός σας.
Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει
ο μήνας που μας έρχεται τον χρόνο φανερώνει.
Την άδεια γυρεύουμε στο σπίτι σας να μπούμε
τον Άγιο με όργανα και με φωνές να πούμε.
Εκοίταξα στον ουρανό και είδα δυο λαμπάδες
και με το καλωσόρισμα καλές σας εορτάδες
και πάλι ξανακοίταξα και είδα δυο στεφάνια
και με το καληνύχτισμα καλά σας θεοφάνια.

 

ΚΑΛΑΝΤΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Ήρθε πάλι νέο έτος

εις την πρώτην του μηνός

ήρθα να σας χαιρετίσω

δούλος σας ο ταπεινός

Ο Βασίλειος ο Μέγας

Ιεράρχης θαυμαστός

εις την οικογένειά σας

να’ ναι πάντα βοηθός

Τα παιδιά εις το σχολείο

να πηγαίνουνε συχνά

να μαθαίνουνε το βίο

της πατρίδας τα ιερά

Και για τους ξενιτεμένους

έχω κάτι να σας πω πολλά

σας αφήνω καληνύχτα

και του χρόνου με υγειά.

ΚΑΛΑΝΤΑ  ΘΕΟΦΑΝΙΩΝ

Σήμερα είν’ τα Φώτα κι ο φωτισμός

κι η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό

κάθεται η κυρά μας η Παναγιά

Όργανο βαστάει κερί κρατεί

και τον Αϊ Γιάννη παρακαλεί

Αϊ Γιάννη αφέντη και Βαπτιστή

βάφτισε και μένα Θεού παιδί

ν’ ανεβώ επάνω στον ουρανό

να μαζέψω ρόδα και λιβανό.

Κάα λη μέρα κάα λη μέρα

καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά

Κάα λη μέρα κάα λη μέρα

καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.

ΣΥΝΤΑΓΕΣ

Βασιλόπιτα

·    Υλικά:

• 1 νόμισμα

• 1 κιλό αλεύρι

• 3 κουταλιές μαγιά μπύρας

• 2 φλιτζάνια τσαγιού φρέσκο βούτυρο

• 2 φλιτζάνια τσαγιού ζάχαρη

• 1 φλιτζάνι τσαγιού γάλα

• 6 αυγά

• λίγο αλάτι

• Σουσάμι

• Μαχλέπι

παρασκευή

·         Ανακατεύουμε καλά τη μαγιά με το χλιαρό γάλα και λίγο αλεύρι να γίνουν σαν κουρκούτι που τ' αφήνουμε σε ζεστό μέρος για ν' ανέβει.

·         Βράζουμε το μαχλέπι με λίγο νερό να πάρει τη γεύση του, στραγγίζουμε και κρατάμε το νερό.

·         Κάνουμε ένα λάκκο στο αλεύρι και ρίχνουμε μέσα το λιωμένο βούτυρο, τ' αυγά, τη ζάχαρη, το κουρκούτι, το νερό από το μαχλέπι και τέλος λίγο αλάτι.

·         Αρχίζουμε το ζύμωμα, παίρνοντας λίγο-λίγο ώστε να σχηματιστεί μια σφιχτή ζύμη.

·         Τη βάζουμε σε αλευρωμένο μέρος, τη σκεπάζουμε και την αφήνουμε ν' ανέβει.

·         Τη ζυμώνουμε πάλι λίγο και πλάθουμε την πίτα.

·         Την τοποθετούμε σε βουτυρωμένο ταψί και την αφήνουμε πάλι σε ζεστό μέρος για ν' ανέβει.

·         Την ψαλιδίζουμε λίγο από πάνω να σχηματιστούν σχέδια σαν γιρλάντες, την αλείφουμε με λίγο αβγό, την πασπαλίζουμε με σουσάμι και την ψήνουμε αφού βάλουμε πρώτα το φλουρί.

Γαλοπούλα γεμιστή

·         Υλικά
• 1 γαλοπούλα, περίπου 6 κιλά
• 20γρ. κορν φλάουερ
• 1/8 του λίτρου κρέμα γάλακτος

·        Γέμιση
• 3 κρεμμύδια κομμένα
• 400γρ. κιμάς                                               
• 75γρ. ρύζι
• 1/8 του λίτρου νερό
• 50γρ. σταφίδες
• 3 κουταλιές λικέρ κερασιού
• 1 ματσάκι μαϊντανός κομμένος
• 1 κουταλάκι του γλυκού φασκόμηλο
• Αλάτι
• Πιπέρι

παρασκευή

·         Ποτίζουμε τις σταφίδες με το λικέρ κερασιού και τις αφήνουμε 15 λεπτά να το απορροφήσουν. Τσιγαρίζουμε τα κρεμμύδια και τον κιμά.

·         Προσθέτουμε και τα υπόλοιπα υλικά διαδοχικά με τη σειρά που αναφέρονται παραπάνω και ψήνουμε μέχρι να απορροφηθεί τελείως το ζουμί.

·         Πλένουμε τη γαλοπούλα, τη σκουπίζουμε με χαρτί κουζίνας για να στεγνώσει, την αλατίζουμε και τη γεμίζουμε με τον κιμά που έχει ήδη κρυώσει.

·         Κατόπιν τη ράβουμε. Θερμαίνουμε το φούρνο και βάζουμε τη γαλοπούλα να ψηθεί σκεπασμένη δύο έως δυόμισι ώρες στους 200 βαθμούς.

·         Δοκιμάζουμε τη σάλτσα.

·         Αν θέλουμε, βάζουμε το κορν φλάουερ να δέσει και συμπληρώνουμε με την κρέμα γάλακτος.

Κουραμπιέδες με αμύγδαλο

·       Υλικά:

·         2 φλιτζάνι  αλεύρι

·         1 φλιτζάνι  καβουρδισμένα αμύγδαλα

·         1 φλιτζάνι  ζάχαρη

·         2 Κρόκος(οι) αυγού

·         1 κουτ. γλυκού Μπέικιν Πάουντερ                     

·         Άχνη ζάχαρη

·         1 φλιτζάνι  βούτυρο γάλακτος

·         Ροδόνερο

παρασκευή

·         Βάζετε το βούτυρο σε λεκάνη και το χτυπάτε καλά να ασπρίσει.

·         Προσθέτετε τη ζάχαρη, τα αμύγδαλα, τους κρόκους και το μπέικιν, ανακατεύοντας συνέχεια.

·         Ρίχνετε σιγά - σιγά το αλεύρι και ζυμώνετε καλά να γίνει αφράτη ζύμη.

·         Πλάθετε σε διάφορα σχήματα τους κουραμπιέδες (στρόγγυλους, μισοφέγγαρα, αστέρια) και τους βάζετε σε βουτυρωμένη λαμαρίνα ή μεγάλο ταψί.

·         Ψήνετε στους 200 βαθμούς για 15 λεπτά.

·         Βάζετε σε πιατέλα, ραντίζετε με ροδόνερο και πασπαλίζετε με άφθονη ζάχαρη.

Τσουρέκια

·       Υλικά:

·         2 κιλά αλεύρι

·         1/2 κοφτό κουταλάκι αλάτι

·         400 γρ. βούτυρο

·         800 γρ. ζάχαρη 

·         4 κουταλιές ξύσμα λεμονιού

·         4 κουταλιές ξύσμα πορτοκαλιού

·         1 φακελάκι κακουλέ

·         1 φακελάκι μαχλέπι

·         2 φλιτζάνια τσαγιού καυτό γάλα

·         12 αυγά

παρασκευή

·         Ζεσταίνουμε σε μια κατσαρόλα το γάλα και ρίχνουμε μέσα τη ζάχαρη να λιώσει.

·         Το κατεβάζουμε από τη φωτιά.

·         Χτυπάμε τα αυγά καλά και τα ρίχνουμε στο ζεστό γάλα.

·         Το μείγμα πρέπει να είναι ζεστό.

·         Σε λίγο ζεστό γάλα (3-4 κουταλιές) λιώνουμε τη μαγιά.

·         Σε μια λεκάνη αρκετά βαθιά που να χωράει στο φούρνο στην σχάρα επάνω, βάζουμε το αλεύρι, το κακουλέ και το μαχλέπι, τα ξύσματα και ρίχνουμε το μείγμα των αυγών που πρέπει να είναι ζεστό. Ρίχνουμε και τη διαλυμένη μαγιά και ζυμώνουμε καλά.

·         Έχουμε ήδη λιώσει το βούτυρο που είναι ζεστό και ρίχνουμε λίγο λίγο τη ζύμη για να μείνει ζεστή.

·         Τελειώνουμε το ζύμωμα όταν τελειώσει το βούτυρο.

·         Το σκεπάζουμε αμέσως με αλουμινόχαρτο και το βάζουμε στον φούρνο στην πιο χαμηλή θερμοκρασία (λιγότερο από 50 βαθμούς) με ανοιχτή την πόρτα.

·         Όταν διπλασιαστεί η ζύμη βουτυρώνουμε τα χέρια μας και κάτω τον πάγκο και τα πλάθουμε.

·         Τα βάζουμε σε βουτυρωμένα ταψιά και τα αλείφουμε με κρόκο αυγών και μια κουταλιά νερού διαλυμένα μαζί. Τα αφήνουμε σε ζεστό μέρος να ξαναφουσκώσουν.

·         Τα ψήνουμε σε μέτριο φούρνο 20 λεπτά (στους 170 βαθμούς).

·         Σημείωση: Όλα τα υλικά πρέπει να είναι ζεστά γιατί αλλιώς η ζύμη δε θα φουσκώσει.

·         Έτσι, για να μη χάνετε ώρα, προετοιμάστε τα υλικά εκ των προτέρων (ξύσματα, αναλογίες, κλπ).

Καρυδόπιτα

·         Υλικά για τη γέμιση
• 3 φλιτζάνια αλεύρι μαλακό
• 3 κουταλάκια μπέικιν - πάουντερ
• 1 φλιτζάνι καρυδόψιχα κοπανισμένη
• 1 φλιτζάνι καρυδόψιχα αλεσμένη
• 1 κουταλιά κανέλα
• 1 κουταλιά γαρίφαλο                           
• 1 φλιτζάνι βούτυρο                             
• 1 φλιτζάνι ζάχαρη
• 4 αυγά
• 2 κουταλιές κονιάκ 
• 1 κουταλιά ξύσμα πορτοκαλιών
• 3/4 του φλιτζανιού γάλα

·         Υλικά για το σιρόπι
• 2 φλιτζάνια ζάχαρη
• 1 φλιτζάνι νερό
• χυμός λεμονιού

παρασκευή

·         Αναμειγνύετε σε μπολ το αλεύρι, την κοπανισμένη και την αλεσμένη καρυδόψιχα, την κανέλα και τα γαρίφαλα.

·         Χτυπάτε με το μίξερ το βούτυρο με τη ζάχαρη μέχρι ν' ασπρίσει, προσθέτετε τα αυγά και χτυπάτε για 10' ακόμη.

·         Προσθέτετε σιγά - σιγά το μίγμα του αλευριού, το μπέικιν - πάουντερ διαλυμένο στο κονιάκ, το ξύσμα  και το γάλα.

·         Ανακατεύετε καλά και ρίχνετε το μίγμα σε φόρμα βουτυρωμένη και αλευρωμένη.
Ψήνετε την πίτα σε μέτρια προθερμασμένο φούρνο για 1 ώρα περίπου.

·         Ετοιμάζετε το σιρόπι και όταν η καρυδόπιτα έχει σχεδόν κρυώσει, την περιχύνετε με το ζεστό σιρόπι.

Μελομακάρονα

·         Υλικά:

• 2 φλιτζάνια λάδι
• 1 φλιτζάνι ζάχαρη
• 1 φλιτζάνι χυμό πορτοκαλιού
• 1 φλιτζάνι σιμιγδάλι ψιλό
• 1 κ. περίπου αλεύρι μαλακό
• 1 1/2 κουτ. του γλυκού σόδα
• ξύσμα λεμονιού και πορτοκαλιού

·          Σιρόπι:
• 1 φλιτζάνι ζάχαρη
• 1 φλιτζάνι μέλι
• 1 φλιτζάνι νερό

παρασκευή

   Δουλεύουμε το λάδι αρκετή ώρα με το μίξερ και μετά ρίχνουμε τη ζάχαρη, το ξύσμα, το χυμό, το σιμιγδάλι και τέλος λίγο λίγο το αλεύρι με τη σόδα.
Τα πλάθουμε μικρά γιατί μεγαλώνουν πολύ και τα βάζουμε στο φούρνο, αφού έχει φτάσει τους 200 βαθμούς γιατί αλλιώς απλώνουν.
Όταν κρυώσουν τελείως τα αραδιάζουμε σε ταψί και τα περιχύνουμε με το σιρόπι ζεστό. Πασπαλίζουμε με καρυδόψιχα.

Δίπλες

Υλικά για τη ζύμη:
   • 5 αυγά
   •  αλεύρι
   • 2 κουταλιές της σούπας ζάχαρη άχνη

·              Υλικά για το σιρόπι:
   • Μέλι και ζάχαρη, λίγο νερό, καρυδόψιχα για     πασπάλισμα, λάδι για το τηγάνισμα

παρασκευή

   Χτυπάμε τα αυγά και προσθέτουμε τη ζάχαρη άχνη ανακατεύοντας.
Αρχίζουμε να προσθέτουμε το αλεύρι, ώστε να έχουμε μια ζύμη ούτε σκληρή, ούτε μαλακιά, που να ανοίγεται εύκολα σε φύλλο.
Ανοίγουμε το φύλλο λίγο χοντρό και το χωρίζουμε σε τετράγωνα ή μακρόστενα κομμάτια. Βάζουμε το λάδι να κάψει σε βαθύ τηγάνι ή σε μια κατσαρόλα και όταν είναι έτοιμο, ρίχνουμε τα κομμάτια του φύλλου.
  Με δύο πιρούνια τα τυλίγουμε ένα-ένα σε ρολό ή στη μέση, μέσα στο λάδι και τα αφήνουμε να τηγανιστούν, προσέχοντας να μην κοκκινίσουν. Βράζουμε σε μια άλλη κατσαρόλα το μέλι, τη ζάχαρη και το νερό μέχρι να γίνουν ένα μέτριο σιρόπι.
   Όταν οι δίπλες κρυώσουν, τις βουτάμε στο ζεστό σιρόπι και τις πασπαλίζουμε με την καρυδόψιχα.

Μπακλαβάς Ανατολίτικος

·        Υλικά:
• 3 φλιτζάνια καρυδόψιχα ψιλοκομμένη
• 1 φλιτζάνι ζάχαρη ψιλή
• 2 κουταλάκια γλυκού κανέλα σκόνη
• 200 γρ. βούτυρο λιωμένο                                  
• 1 πακέτο φύλλο κρούστας

·        Για το σιρόπι:
• 1½ φλιτζάνι ζάχαρη
• 1 φλιτζάνι νερό
• 2 κουταλάκια γλυκού ξύσμα πορτοκαλιού
• 1 ξύλο κανέλας

παρασκευή

   Αναμιγνύουμε σε ένα μεγάλο μπολ την καρυδόψιχα, τη ζάχαρη και την κανέλα σκόνη. Απλώνουμε το 1/3 από τα φύλλα κρούστας, βουτυρωμένα ένα ένα, σε ένα ορθογώνιο ταψάκι, ελαφρά βουτυρωμένο κι αυτό.
Απλώνουμε εκεί τη μισή ποσότητα από το μίγμα με τα καρύδια και από πάνω απλώνουμε βουτυρωμένα άλλο 1/3 από τα φύλλα κρούστας.
   Απλώνουμε το υπόλοιπο μίγμα των καρυδιών και τέλος καλύπτουμε με το υπόλοιπο 1/3 των φύλλων, βουτυρωμένα πάντα ένα ένα. Τυλίγουμε προς τα μέσα τα φύλλα για να μη βγει έξω η γέμιση και χαράζουμε τον μπακλαβά διαγωνίως. Περιχύνουμε με όσο βούτυρο έχει απομείνει ή λιώνουμε κι άλλο γι' αυτό το σκοπό.

    Ψήνουμε τον μπακλαβά σε μέτριο φούρνο για 40 λεπτά, κατόπιν χαμηλώνουμε κι άλλο τη θερμοκρασία και συνεχίζουμε το ψήσιμο για ακόμη 15 λεπτά ή μέχρι να ροδίσει στη επιφάνειά του. Ετοιμάζουμε στο μεταξύ το σιρόπι. Αναμιγνύουμε όλα τα υλικά σε ένα κατσαρόλι σε χαμηλή φωτιά και ανακατεύουμε μέχρι να διαλυθεί η ζάχαρη. Μόλις πάρει βράση, αφήνουμε να δέσει για 5 λεπτά και περιχύνουμε το ζεστό μπακλαβά με αυτό.

Μπισκοτάκια βουτύρου

·        Υλικά:
• 250 γραμ. βούτυρο

• 2 βανίλιες

• 4 κουταλάκια ζάχαρη

• 250 γραμ. αλεύρι

• λίγο αλάτι

• κερασάκια-νεραντζάκια από

• γλυκό του κουταλιού

• 60 γραμ. σοκολάτα γάλακτος

• άχνη ζάχαρη

παρασκευή

    Χτυπάτε το βούτυρο με τη ζάχαρη μέχρι να αφρατέψουν και να φουσκώσουν. Προσθέτετε τις βανίλιες. Ρίχνετε στο μπολ το αλεύρι και το αλάτι και ζυμώνετε να γίνει απαλή και σφιχτή η ζύμη. Βάζετε τη ζύμη σε κορνέ με τελείωμα αστέρι ή μαργαρίτα. Πιέζετε και κάνετε μπισκότα σε διάφορα σχήματα (στρογγυλά, αχιβάδες, αστέρια).

   Τα βάζετε σε ελαφρά βουτυρωμένο ταψάκι με ένα κομμάτι από τα φρούτα στο κέντρο τους. Ψήνετε τα μπισκότα στους 200 βαθμούς για 10-15 λεπτά ή μέχρι να ροδίσουν ελαφρά.

   Αφήνετε στο ταψί να κρυώσουν για 1-2 λεπτά και  τα μεταφέρετε σε σχάρα να κρυώσουν εντελώς. Ρίχνετε με ένα κουταλάκι λίγη σοκολάτα στο κέντρο και τα πασπαλίζετε με άχνη.

   Βάζετε σε πιατέλα και σερβίρετε.

Κανταΐφι

·              Υλικά:
• 1 κιλό κανταΐφι φύλλο

• ½ κιλό καρύδια

• κανέλα

• γαρίφαλο

• λίγο παξιμάδι τριμμένο

• 250 γραμ. βούτυρο φρέσκο

• 2 κιλά ζάχαρη

• 1 κιλό νερό

• 2 βανίλιες

• χυμό 1 λεμονιού

παρασκευή

   Σε ένα ταψί 40 νούμερο στρώνουμε το μισό κανταΐφι. Ρίχνουμε τα καρύδια ψιλοκομμένα και ανακατεμένα με το παξιμάδι, το γαρίφαλο και τη κανέλα και σκεπάζουμε με το υπόλοιπο κανταΐφι. Λιώνουμε το βούτυρο, το περιχύνουμε από πάνω και το βάζουμε να ψηθεί μέχρι να ροδίσει το κανταΐφι.

   Κάνουμε το σιρόπι με 2 κιλά ζάχαρη και 1 κιλό νερό. Ρίχνουμε το χυμό του λεμονιού, τις βανίλιες καθώς είναι ζεστό το σιρόπι και χλιαρό το κανταΐφι το ρίχνουμε από πάνω.

   Το κόβουμε σε κομμάτια τετράγωνα.

Αμυγδαλωτά νηστίσιμα

 •  Υλικά:

• ½ κιλό αμυγδαλόψιχα

• 1 φλιτζάνι ζάχαρη

• 1 φλιτζάνι νερό

• 1 φλιτζάνι ζάχαρη άχνη

• 2 κουταλιές σούπας ανθόνερο

παρασκευή

   Βράζετε τη ζάχαρη με το νερό για 8-10 λεπτά μέχρι να δέσει σε κανονικό σιρόπι πιάτου. Ασπρίζετε τα αμύγδαλα με τη ζάχαρη άχνη, τα σκουπίζετε καλά και τα κοπανίζετε. Ανακατεύετε το σιρόπι (κρύο) με τα αμύγδαλα και τα ζυμώνετε επί αρκετή ώρα. Ρίχνετε το ανθόνερο και εξακολουθείτε το ζύμωμα παίρνοντας λίγη-λίγη αμυγδαλόψιχα και πλάθετε τα αμυγδαλωτά σε σχήμα αχλαδιού. Τα τυλίγετε σε μπόλικη ζάχαρη άχνη και στην κορυφή καρφώνετε από ένα γαρίφαλο.

Χριστουγεννιάτικες τάρτες από την Φιλανδία

•   Υλικά:

• 200 γρ. μαλακό βούτυρο
• 250 γρ. αλεύρι
• 0,10 λίτρα νερό κρύο
• 1 κουταλάκι ξύδι
• 1 αυγό
• Mαρμελάδα δαμάσκηνο

παρασκευή

Βάζουμε σ' ένα μπολ το αλεύρι, το βούτυρο, το νερό, το ξύδι και τα ζυμώνουμε με τα χέρια. Πλάθουμε τη ζύμη σε μπάλα και την αφήνουμε σε δροσερό μέρος για 1 ώρα. Σ' ένα τραπέζι πασπαλίζουμε λίγο αλεύρι και απλώνουμε τη ζύμη με τον πλάστη. Χωρίζουμε τη ζύμη σε 4 κομμάτια και ανοίγουμε καθένα απ' αυτά σε πάχος 1/2 εκ. Κόβουμε τετράγωνα 7x7 εκ. και βάζουμε στο κέντρο κάθε τετραγώνου μια κουταλιά μαρμελάδα. Χωρίζουμε τις άκρες κάθε τετραγώνου με μαχαίρι. Πιάνουμε τις άκρες μαζί και τις φέρνουμε στο κέντρο, έτσι ώστε να μοιάζει η τάρτα με ανεμόμυλο με λίγο νερό. Κολλάμε τις άκρες με λίγο νερό. Χτυπάμε το αυγό και αλείφουμε την επιφάνεια. Βουτυρώνουμε ένα ταψί και τοποθετούμε μέσα τις τάρτες. Βάζουμε το ταψί στο φούρνο σε 250^o C για 30 λεπτά.

Πουτίγκα α λα ελληνικά

•  Υλικά (για 10 - 12 άτομα)

•   225 γρ. βούτυρο
•   225 γρ. ζάχαρη
•   4 αυγά
•   50 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
•   1/4 κουταλάκι του γλυκού γαρίφαλο τριμμένο
•   1/4 κουταλάκι του γλυκού κανέλα τριμμένη
•   1/4 κουταλάκι του γλυκού τζίντζερ τριμμένο
•   ελάχιστο μπαχάρι
•   1/4 κουταλάκι του γλυκού μοσχοκάρυδο τριμμένο
•   1/2 κουταλάκι του γλυκού αλάτι
•   225 γρ. φρυγανιά τριμμένη (φτιαγμένη από μπαγιάτικο ψωμί 3 ημερών), 225 γρ. σταφίδες με κουκούτσι
•   225 γρ. σταφίδες σουλτανίνα
•   225 γρ. μαύρες μικρές σταφίδες
•   125 γρ. κερασάκια γλασέ
•   250 γρ. κόντιτα ανακατεμένα
•   125 γρ. ξερά σύκα, 125 γρ. τζίντζερ ζαχαρωτό
•   1 καρότο καθαρισμένο και τριμμένο
•   ξύσμα από 2 πορτοκάλια, ξύσμα από 1 λεμόνι
•   125 γρ. αμύγδαλα ασπρισμένα
•   75 ml μπίρα, 75 ml μπράντι
•   3 κουταλιές της σούπας Parisian, Essence ή μολάσα

παρασκευή

   Η κοπή των φρούτων : Πλένετε τις σταφίδες και τις στεγνώνετε σε πετσέτα. Πλαταίνετε κάθε σταφίδα με το δάχτυλο πάνω στον πάγκο εργασίας, την κόβετε στα τέσσερα και μετά στα οκτώ, με κοφτερό μαχαίρι το οποίο κάθε τόσο βρέχετε σε νερό για να μην κολλάει. Μπορείτε να τις ψιλοκόψετε και με ψαλίδι κουζίνας αλλά, προσοχή, σε καμιά περίπτωση μην τις βάλετε στο μπλέντερ.

   Το μαρινάρισμα : Σε μια μεγάλη λεκάνη ανακατεύετε τα φρούτα κομμένα σε πολύ μικρά κομμάτια με τα μπαχαρικά και το μπράντι και τα αφήνετε να μαριναριστούν για μερικές μέρες. Όσο περισσότερο μείνουν τα φρούτα στο αλκοόλ, τόσο πιο πλούσιο εκχύλισμα δίνουν. Παραδοσιακά τα μαρινάρετε σε μπράντι. Έχω δοκιμάσει επιτυχώς και ουίσκι, ρούμι ακόμα και γκραντ μαρνιέ.

   Η εκτέλεση : Χτυπάτε το βούτυρο με τη ζάχαρη μέχρι να ασπρίσει και να γίνει αφράτο. Προσθέτετε ένα ένα τα αυγά και χτυπάτε καλά. Προσθέτετε το αλεύρι, το αλάτι, τη φρυγανιά, την μπίρα, το ξύσμα λεμονιού και πορτοκαλιού και ανακατεύετε καλά. Στη συνέχεια αναμειγνύετε μαζί τα μαριναρισμένα φρούτα και προσθέτετε τα κερασάκια και τα αμύγδαλα ολόκληρα.

   Η συναρμολόγηση : Σε μια φόρμα πουτίγκας (θα την αναζητήσετε στα μαγαζιά με είδη κουζίνας) στρώνετε λαδόκολλα και την βουτυρώνετε. Ρίχνετε μέσα το μείγμα, σκεπάζετε με το καπάκι και στη συνέχεια τυλίγετε με αλουμινόχαρτο. Δένετε καλά γύρω γύρω από το καπάκι με σπάγκο, δημιουργώντας ένα μεγάλο πουγκί και τοποθετείτε μέσα σε κατσαρόλα με νερό που βράζει. Το νερό πρέπει να φτάνει στα 3/4 της φόρμας. Χαμηλώνετε τη φωτιά, σκεπάζετε την κατσαρόλα και αφήνετε την πουτίγκα στον ατμό για 4 ώρες. Κάθε τόσο μπορείτε να συμπληρώνετε ζεστό νερό. Βγάζετε τη πουτίγκα και την αφήνετε να κρυώσει. Την τοποθετείτε σε ξηρό μέρος μέχρι την ημέρα των Χριστουγέννων. Η ωρίμαση της πουτίγκας είναι το πιο σημαντικό στάδιο. Όσο μένει κρεμασμένη και στεγνώνει, τόσο αποκτά μια περιεκτική γεύση και γίνεται γεμάτη σε «σώμα» και νοστιμιά.

   Πριν την σερβίρετε, την ζεσταίνετε για 2 ώρες με τον ίδιο τρόπο που την βράσατε. Την αναποδογυρίζετε σε πιατέλα, ζεστή και την «φλαμπάρετε» την ώρα του σερβιρίσματος, με ζεσταμένο μπράντι το οποίο ανάβετε. Μην ξεχάσετε να την στολίσετε με το γιορτινό και συμβολικό γκι.

Πώς θα φτιάξετε τη «σάλτσα» της :

Η πουτίγκα σερβίρεται με την παραδοσιακή σάλτσα-μπράντι, γνωστή ως «σκληρή σάλτσα».

•   300 γρ. βούτυρο
•   500 γρ. άχνη ζάχαρη
•   Μισό φλιτζάνι μπράντι

Χτυπάτε στο μίξερ όλα μαζί τα υλικά μέχρι να γίνει ένα μείγμα λείο, αφράτο και ομοιογενές. Το αδειάζετε μέσα σ' ένα γυάλινο μπολ και το τοποθετείτε στο ψυγείο μέχρι την ώρα του σερβιρίσματος.

Χριστουγεννιάτικη μακαρονάδα

 •  Υλικά:

     • 500 γρ. ριγκατόνι
• αλάτι
• 2 κουταλιές ελαιόλαδο
• 125 γρ. πανσέτα κομμένη
• 125 γρ. καυτερό ιταλικό λουκάνικο χωρίς το περίβλημα
• 125 γρ. κανονικό λουκάνικο χωρίς το περίβλημα
• 250 γρ. κιμάς από φιλέτο μοσχαρίσιο
• 250 γρ. κιμάς μοσχαρίσιος
• 1/2 κουταλάκι σπόροι μπαχάρι
• πιπέρι μαύρο χοντροκομμένο
• 1 καρότο ξεφλουδισμένο και ψιλοκομμένο
• 1 μέτριο κίτρινο κρεμμύδι ψιλοκομμένο
• 4 σκελίδες σκόρδο λιωμένο
• 1/2 φλιτζ. ξηρό κόκκινο κρασί
• 1 φλιτζ. ζωμός βοδινού
• 1 κονσέρβα ντοματάκια των 800 γρ. λιωμένα
• 1/4 φλιτζ. μαϊντανός ψιλοκομμένος
• 1/2 φλιτζ. τυρί ρομάνο επί πλέον για το τραπέζι

παρασκευή

   Βράζουμε και στραγγίζουμε το ζυμαρικό και το επαναφέρουμε στην καυτή κατσαρόλα του. Στο μεταξύ, ζεσταίνουμε μια βαριά αντικολλητική κατσαρόλα σε μέτρια προς δυνατή φωτιά. Βάζουμε μια κουταλιά ελαιόλαδο. Προσθέτουμε την πανσέτα στο ένα μισό της κατσαρόλας και λουκάνικα στο άλλο, τα οποία σπάζουμε σε κομματάκια με ένα ξύλινο κουτάλι και τα ροδίζουμε, ενώ η πανσέτα αποδίδει το λίπος της. Αναμιγνύουμε και τα μαγειρεύουμε μαζί για 1-2 λεπτά.

   Τα βγάζουμε σε ένα πιάτο με ένα τρυπητό κουτάλι. Προσθέτουμε το υπόλοιπο λάδι και μετά το κιμά φιλέτου και μοσχαριού. Ροδίζουμε το κρέας και το σπάζουμε σε μικρά κομματάκια και τα νοστιμίζουμε με  μπαχάρι και αλατοπίπερο. Προσθέτουμε τα καρότα, τα κρεμμύδια και το σκόρδο και μαγειρεύουμε για 5-6 λεπτά ακόμη μέχρι να μαλακώσουν τα λαχανικά και στη συνέχεια επαναφέρουμε στην κατσαρόλα τα λουκάνικα και την πανσέτα, στραγγίζοντας ένα μέρος από το λίπος. Σβήνουμε με το κρασί, ξύνοντας τα κομμάτια που έχουν τυχόν κολλήσει στην κατσαρόλα με ένα ξύλινο κουτάλι. Ρίχνουμε ανακατεύοντας τον ζωμό και μετά τις ντομάτες. Ελέγχουμε το αλατοπίπερο.

   Σιγοβράζουμε σε χαμηλή φωτιά τουλάχιστον για 10 λεπτά ή μέχρι να γίνει. Ρίχνουμε τον μισό μαϊντανό και ανακατεύουμε.
   Ρίχνουμε πάνω στο καυτό ζυμαρικό μερικές κουταλιές σάλτσας και 1-2 χούφτες τυρί τριμμένο και αναμιγνύουμε καλά. Μεταφέρουμε το ζυμαρικό σε μια πιατέλα σερβιρίσματος ή σε ατομικά πιάτα, ρίχνοντας από πάνω την υπόλοιπη σάλτσα και τον μαϊντανό. Περνάμε μπόλικο επί πλέον τυρί στο τραπέζι.

Πίτα Καισαρείας

•   Υλικά:

• 1 πακέτο φύλλο παραδοσιακό 

• 20 φέτες κασέρι

• 20 φέτες παστουρμά

• 3-4 μέτριες ντομάτες

(όχι πολύ ώριμες) κομμένες σε λεπτές φέτες

• λάδι για το άλειμμα των φύλλων

παρασκευή

   Σε ένα μέτριο κατά προτίμηση ορθογώνιο λαδωμένο ταψί, στρώνουμε τα μισά φύλλα, λαδώνοντάς τα καλά ένα-ένα. Στρώνουμε τις μισές φέτες κασέρι, τον παστουρμά, τις φέτες ντομάτας και τέλος το υπόλοιπο κασέρι. Βάζουμε από πάνω τα υπόλοιπα φύλλα, λαδωμένα κι αυτά. Χαράζουμε σε κομμάτια, ραντίζουμε με λίγο νερό και ψήνουμε σε μέτριο φούρνο μέχρι να χρυσίσουν τα φύλλα.

Χοιρινό κυδωνάτο

•   Υλικά:

• 1 κιλό χοιρινό

• 1 κιλό κυδώνια                        

• 3-4 ώριμες ντομάτες

• 1/2 ποτήρι λάδι

• αλάτι

• πιπέρι

• μοσχοκάρυδο τριμμένο

παρασκευή

   Σωτάρουμε το κρέας στο λάδι, προσθέτουμε 1 ποτήρι νερό, κι αφήνουμε να βράσει έως ότου μαλακώσει. Στα μισά περίπου ρίχνουμε την ντομάτα τριμμένη και τα μπαχάρια. Προσθέτουμε και τα κυδώνια καθαρισμένα και κομμένα σε φέτες. Αφήνουμε να σιγοβράσει έως ότου μαλακώσουν τα κυδώνια και μείνει με το λαδάκι του.

Κεσκέκ

•   Υλικά:

• ½ κιλό σιτάρι

• λίγο αλάτι

• πιπέρι

• 1 μέτριο κοτόπουλο

• λίγο βούτυρο

παρασκευή

   Η καταγωγή του φαγητού αυτού είναι από την Τουρκία, οι νοικοκυρές το μαγείρευαν συνήθως τα Θεοφάνεια. Βάζουμε το σιτάρι να μουσκέψει από την προηγούμενη του μαγειρέματος. Σιγοβράζουμε ξεχωριστά το κοτόπουλο και το σιτάρι. Όταν μισοψηθούν και τα δύο τα βάζουμε μαζί με μία μεγάλη κατσαρόλα να βράσουν μέχρι να ψηθούν τελείως και να γίνουν μαλακά. Τα κατεβάζουμε από τη φωτιά και καθαρίζουμε όλα τα κόκαλα της κότας καλά και χτυπάμε το φαγητό με το μίξερ ή το ραβδί του κόφτη, ώστε να γίνει μια ωραία κρέμα. Στο τέλος καίμε το φρέσκο βούτυρο και το ρίχνουμε στο φαγητό.

Σαρμάδες με μαύρα λάχανα

•   Υλικά:

• 1 κιλό φύλλα από μαύρα λάχανα

• 3/4 φλιτζανιού ρύζι γλασέ

• 1/2 κιμά

• 2 κρεμμύδια 

• μαϊντανό

• αλάτι

• πιπέρι

• 1/2 φλιτζάνι λάδι

παρασκευή

 Ζεματίζουμε τα λαχανόφυλλα και τα στραγγίζουμε καλά. Σε μια λεκάνη ζυμώνουμε τον κιμά με το ρύζι, τα κρεμμύδια ψιλοκομμένα, το μαϊντανό, το λάδι και το αλατοπίπερο. Παίρνουμε ένα ένα φύλλο, βάζουμε λίγη από την γέμιση, κλείνουμε τις άκρες και τυλίγουμε ρολό. Τοποθετούμε στον πάτο μιας κατσαρόλας τα κοτσάνια από τα φύλλα κι επάνω βάζουμε σε στρώσεις τους ντολμάδες. Προσθέτουμε 1 φλιτζάνι λάδι και δύο νερό. Σκεπάζουμε μ ένα πιάτο κι αφήνουμε να βράσουν για περίπου μία ώρα σε μέτρια φωτιά. Όταν ψηθούν περιχύνουμε με αυγολέμονο.

Βασιλόπιτα Σμύρνης

•   Υλικά:

• 400 γρ. ζάχαρη
• 300 γρ. μαλακό βούτυρο
• αλάτι

• 6 αυγά, χωρισμένα σε κρόκους και ασπράδια
• 750 γρ. φαρίνα κοσκινισμένη
• 1 κουταλάκι γλυκού μαστίχα κοπανισμένη
• 1 ποτηράκι κονιάκ
• χυμός και ξύσμα ενός πορτοκαλιού
• 1 αυγό χτυπημένο
• ολόκληρα γαρίφαλα και αμυγδαλόψιχα για στόλισμα

παρασκευή

• Ρίξτε στο μίξερ το βούτυρο, τη ζάχαρη και το αλάτι και χτυπήστε τα μέχρι να ασπρίσουν.
• Προσθέστε τους κρόκους των αυγών με τη μαστίχα και συνεχίστε το χτύπημα για 5 λεπτά ακόμα.
• Προσθέστε το χυμό, το ξύσμα και το κονιάκ. Χτυπήστε τα ασπράδια αυγών σε σφιχτή μαρέγκα.

• Ρίξτε στο μείγμα των κρόκων εναλλάξ λίγο αλεύρι και μαρέγκα, ανακατεύοντας ελαφρά.
• Βουτυρώστε ένα ταψί και βάλτε μέσα το μείγμα. Μπορείτε να κάνετε διάφορα σχέδια στην επιφάνεια μ' ένα πιρούνι.
• Αλείψτε την πίτα με αυγό και στολίστε τη με γαρίφαλα και αμυγδαλόψιχα.
• Ψήνετε σε προθερμασμένο φούρνο για 1 περίπου ώρα.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΜΕ ΥΛΙΚΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ